Monolog, dialog, władza
Orzeł i reszka
Tendencją współczesności jest demokratyzacja dostępu do informacji. Telewizja, radio, internet, wielkonakładowa kolorowa prasa, telefony komórkowe, sms, plakaty, billboardy, banery to dziś powszechnie dostępne narzędzia komunikacji i przekazu. Są dostępne dla każdego i dlatego komunikacja społeczna odgrywa podstawową rolę w życiu politycznym, stając się jednym ze środków walki o władzę i techniką rozwiązywania konfliktów społecznych. Jeden z największych zbrodniarzy w dziejach świata żalił się innemu dyktatorowi i ludobójcy: „Gdybym miał telewizję, to ludzie do dziś by nie wiedzieli, że przegrałem wojnę…”.
Ten ponury dowcip metaforycznie oddaje istotę tego, co się nazywa komunikacją społeczną. Bazuje ona na inżynierii społecznej lub – inaczej mówiąc – na socjotechnice, co oznacza ogół metod, środków i działań praktycznych zmierzających do wywołania pożądanych przemian w postawach lub zachowaniach społecznych. Według teoretyków, podstawowymi metodami socjotechnicznego oddziaływania są: perswazja, manipulacja, intensyfikacja lęku. W praktyce oddziaływania socjotechniczne kierowane są zarówno na emocje, takie jak strach, litość, sympatia, jak i na odniesienia intelektualne, np. prezentacje danych statystycznych, powoływanie się na opinie ekspertów i autorytety naukowe.
Jednak niekiedy rządzący zapominają, że komunikacja polega na relacji zwrotnej, to znaczy, że ważne jest nie tylko to, co władza chce przekazać społeczeństwu, ale również to, co społeczeństwo chce przekazać władzy. Komunikaty nie mogą być jednostronnymi monologami, ale potrzebny jest dialog. Wszystkim ludziom władzy oraz wszystkim lubiącym dobre kino i chcącym poznać istotę komunikacji społecznej należy polecić bardzo pouczający film Stephena Frearsa „Królowa”. Jest to pasjonujący obraz oparty na autentycznych wydarzeniach o rozwiązaniu największego kryzysu, przed jakim stanęła brytyjska monarchia podczas panowania Elżbiety II.
Film ten opowiada o zderzeniu dwóch światów – pełnej majestatu monarszej powściągliwości i tradycji ze spontanicznością i otwartością księżnej Walii, której małżeństwo z Karolem nie należało do udanych. U schyłku lata 1997 roku wiadomość o śmierci księżnej Diany w wypadku samochodowym wstrząsnęła angielską opinią publiczną. Królowa Elżbieta II (znakomita Helen Mirren), którą bulwarowa prasa oskarża o odrzucenie synowej za jej życia i brak ludzkich uczuć po jej śmierci, odgradza się od medialnej burzy grubymi murami swej rezydencji na zamku Balmoral w Szkocji i milczy. Tymczasem coraz większe tłumy gromadzące się przed pałacem Buckingham w Londynie składają hołd ulubionej zmarłej księżnej i są rozgoryczone brakiem reakcji dworu. Media coraz bardziej atakują rodzinę królewską.
Monarchia – fundament angielskiej państwowości, jest powszechnie krytykowana, a uchodzący za lewicowego polityka nowo wybrany premier Tony Blair staje przed bardzo trudnym egzaminem: czy zdyskontować tę sytuację dla własnej politycznej korzyści, czy myśleć w kategoriach państwowych. Wbrew swemu otoczeniu wybiera to drugie i próbuje wpłynąć na Elżbietę II, by wyszła naprzeciw oczekiwaniom społecznym i nawiązała dialog. Królowa umiejętnie korzystając z działań socjotechnicznych, potrafi początkową słabość przemienić w siłę. Wyniosła i odpychająca w zamku Balmoral, tydzień później w Londynie podczas uroczystości pogrzebowych nabiera cech ludzkich i opinia publiczna nieoczekiwanie nie tylko zaczyna ją rozumieć, ale ponownie lubić i podziwiać. Tandem królowa i jej premier, choć są to postaci z tak różnych tradycji i środowisk społecznych, potrafią wspólnie rozwiązać sytuację kryzysową. Oby ludzie władzy w Polsce chcieli i potrafili wychodzić naprzeciw trudnym sytuacjom, myśląc w kategoriach dobra wspólnego, a nie własnych korzyści.