[Jestem w Kościele] Komu przeszkadzają główne prawdy wiary?

Temat tzw. sześciu głównych prawd wiary wraca jak bumerang, budząc olbrzymie kontrowersje i spory teologiczne. Przy tej okazji zawsze pojawiają się głosy krytyków, iż jest to tekst szkodliwy i sprzeczny z duchem Ewangelii. Szczególny opór budzi zwłaszcza druga z prawd – „Bóg jest sędzią sprawiedliwym, który za dobro wynagradza, a za zło karze”. Dlaczego niektórym tak bardzo zależy, aby formuły te wyrzucić do kosza? Czy aby nie wpisuje się to w szerszy problem dostosowywania prawdy o Bogu do własnych oczekiwań pod płaszczykiem powrotu do „czystej Ewangelii”?  

Do napisania tego tekstu zainspirował mnie nowy podcast „Teologia z Katowic”, tworzony przez naukowców z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego. W pierwszym odcinku dwoje teologów: ks. prof. Jan Słomka oraz dr hab. Marek Kita wzięli na celownik właśnie główne prawdy wiary. W audycji pod znamiennym tytułem „Dziwoląg endemit” rozprawiają się z tym szkodliwym – ich zdaniem – tworem. Upatrują w nim źródła religijnej krzywdy wielu pokoleń i wypaczenia ewangelicznego orędzia.

Do wielu rzeczy w pierwszym odcinku podcastu można by się przyczepić, na czele z emocjonalną i pogardliwą argumentacją p. Marka Kity. Najbardziej absurdalnym było jednak stwierdzenie tego teologa, jakoby  sześć głównych prawd wiary reprezentowało niechrześcijański typ tożsamości, który – jak sugeruje Kita – nie przyjmuje „Ewangelii zbawienia z łaski”. Wobec tak bzdurnych twierdzeń trzeba na poważnie wziąć pod uwagę możliwość, że człowiek ten nie wie, z czym polemizuje. W szóstej prawdzie jest przecież powiedziane wyraźnie: „Łaska Boża jest do zbawienia koniecznie potrzebna”.

Trudno też traktować na poważnie zarzut dotyczący pierwszej prawdy, która mówi, że „jest jeden Bóg”. Ks. prof. Jan Słomka dopatruje się tu wpływów oświecenia, gdyż istnienie Boga jest tu przedmiotem wiedzy, a nie wiary. Czyżby doszukując się usilnie punktów zaczepienia do krytyki tej formuły, ks. prof. Słomka zapomniał, że mówi o prawdach WIARY, a nie wiedzy i że w tym kontekście należy odczytywać każde z zawartych tam stwierdzeń? Jednak nawet jeśli odrzucić ten argument, to przecież uznanie istnienia Boga jest niezbędnym elementem wiary.

Autorzy podcastu niczym mantrę powtarzają twierdzenie, jakoby sześć głównych prawd wiary było nieewangeliczne. Jednak nieszczególnie wyjaśniają, na czym polega ta nieewangeliczność. Czyżby na tym, że przypomina się w pełni ewangeliczną prawdę o sprawiedliwości Boga i sądzie, która znajduje potwierdzenie zarówno w Słowie Bożym, jak i w Magisterium Kościoła? Warto w tym miejscu przypomnieć, że ta najbardziej krytykowana druga prawda, została niemal słowo w słowo powtórzona przez św. Jana Pawła II w encyklice „Veritatis splendor” w punkcie 73.

Żeby było jasne – z formą głównych prawd wiary można polemizować. Z pewnością można byłoby w nich dokonać pewnych uzupełnień (np. uwzględnienia miłosierdzia w drugiej prawdzie), jednak nie widzę poważnego powodu, by całkowicie z nich zrezygnować, a w każdym razie takiego powodu nie podali ks. prof. Słomka i dr hab. Kita. Błędem jest porównywanie ich z credo, jak to czynią teolodzy w podcaście, bo ta skrótowa formuła wcale nie aspiruje do bycia wyznaniem wiary (w których przecież również nie sposób zmieścić wszystkiego). Cel głównych prawd wiary jest przede wszystkim katechetyczny. Formuła krótkich, syntetycznych twierdzeń, które da się łatwo zapamiętać, naturalnie ma swoje ograniczenia, których nie da się uniknąć. Po to jest jednak katecheza, aby dopowiedzieć i wyjaśnić ewentualne niejasności.

Mając to wszystko na uwadze niestety trudno oprzeć się wrażeniu, że chcąc odkłamać rzekomo fałszywy obraz Boga płynący z sześciu prawd wiary, to właśnie teolodzy z Katowic sami go zakłamują, tylko że na własną modłę.

Wojciech Grzywacz