Zaproszenie do medialnej kuchni

Felieton akademicki

Dr Hanna Karp, wykładowca Wyższej Szkoły Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu


Środki masowej komunikacji w Polsce, jak i w pozostałych krajach dawnego Ostbloku, po roku 1989 podlegają wielkim przemianom. Media, które w PRL spełniały wyłącznie rolę służebną wobec jedynej słusznej partii, będąc pozbawione własnej podmiotowości, od kilkunastu lat mają szansę pozbyć się męczącego jarzma niewolnictwa i odrzucić dawną marksistowską dialektykę panowania i służebności.



Naturalnym sprzymierzeńcem mediów jest społeczeństwo oraz budowane standardy nowego państwa prawa, które wyznacza mediom rolę instytucji niezależnego arbitra, umacniającego porządek życia publicznego i tego, co nazywamy ładem moralnym. Budowa jedynie takich mediów leży w interesie nas wszystkich.

Dziennikarze, którzy traktują swoją pracę usługowo, szukają sensacji lub wcielają się w rolę gwiazd, naruszają standardy dziennikarstwa. Łamiąc podstawowe kanony swojego zawodu, zostaną odrzuceni przez swoich widzów, słuchaczy czy czytelników. Ci ostatni bowiem wcześniej czy później wystawią im swój rachunek. Rzetelne studia dziennikarskie stanowią szansę poznania rzeczywistej sztuki dziennikarskiego rzemiosła. Jednym z przedmiotów studiów dziennikarskich – również w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej – jest medioznawstwo. Wraz ze znaczącym wzrostem znaczenia mediów wzrasta rola tej nauki. Coraz większe jest też znaczenie tych, którzy media potrafią profesjonalnie badać i objaśniać, dlatego głos medioznawców można coraz częściej usłyszeć w samych środkach społecznego przekazu.

Czym więc jest medioznawstwo i czym się ono zajmuje? To obszerna dziedzina nauki, która bada pełny proces realizacji działania mediów od ich analizy aksjologicznej, poprzez analizę organizacyjną, następnie analizę ich wytworów, czyli przekazów medialnych. Badania wskazują, że o praktyce środków społecznego przekazu decyduje w wysokim stopniu forma własności mediów i ich organizacja. Inny rozległy obszar badań stanowią studia nad ekonomiką mediów, a więc kosztami produkcji i rozpowszechniania przekazów medialnych. Kolejnym z działów medioznawstwa jest analiza doktryn medialnych, jeszcze innym analiza norm prawnych, które regulują działanie podmiotów medialnych, w tym kontrola treści rozpowszechnianych przekazów medialnych.

Następną sprawą jest badanie tak zwanych realizatorów polityki medialnej, a więc chodzi tu o redaktorów, dziennikarzy, wydawców. Badany jest ich skład społeczny, kwalifikacje zawodowe, pozycja, jaką cieszą się w społeczeństwie, ich postawy, zawodowe motywacje itd. Jeszcze innym bardzo interesującym działem medioznawstwa jest analiza wytworów medialnych, czyli treści przekazów medialnych. Tu najważniejszym celem pełnej analizy jest poznanie rzeczywistych efektów oddziaływania mediów masowych. Poddaje się analizie nie tylko treść przekazu, ale i jego recepcję, prowadząc w tym celu szerokie badania audytoryjne. Badania dotyczą analizy publiczności, określają jej skład, wielkość, zasięg społeczny, postawy itd. Inne analizy podejmują problematykę recepcji społecznej, w tym określania stopnia zauważania, poznawania, przyswajania i akceptacji treści upowszechnianych przez środki masowej komunikacji. Analiza treści przekazów medialnych wskazuje na wiele niepokojących i groźnych zjawisk w polskich mediach, np. stronnicze zaangażowanie dziennikarzy czy nawet wpływy służb specjalnych i środowisk agenturalnych na organizację środków społecznego przekazu w Polsce.

Rzetelne studia medioznawcze dowodzą, jak bardzo wolne i niezależne media wciąż są w Polsce nieosiągalnym wzorem. Medioznawstwo odsłania wiele problemów społecznych i zmusza do stawiania pytań o dalszy rozwój środków masowej komunikacji w Polsce. Adepci dziennikarstwa, zgłębiając ten obszar nauki, poszerzają swoją wiedzę o współczesnych mediach, również w kontekście procesów ich koncentracji i globalizacji. Tym samym przygotowują się do poważnego i rzetelnego wykonywania swojego zawodu.

Medioznawstwo bowiem to nauka, która stanowi zaproszenie na zaplecze otaczającej nas rzeczywistości. Można powiedzieć, że jest to wizyta w medialnej kuchni. Przyjrzenie się, kto, co, w jaki sposób, jaką metodą, komu i do tego jeszcze z jakim skutkiem, przygotowuje „medialną strawę”. Jest to rodzaj wiedzy, który może przyprawiać o dreszcz emocji. Można bowiem poznać całą strukturę i „alchemię” medialnych produktów, które podtrzymują życie, ale i takich, które trują, wprowadzają w stan „ekstazy” czy wręcz przyprawiają o mdłości. Adepci dziennikarstwa, jeśli zrozumieją i poznają strukturę i pracę środków społecznej komunikacji, łatwiej zrozumieją otaczający świat i ludzi. Szybciej też pojmą mechanizmy współczesnej kultury, państwa, polityki oraz wszelkich procesów, jakie dokonują się w dzisiejszym świecie za pośrednictwem mediów.