IPN przypomina o ludobójstwie Polaków z lat 1937-38, czyli tzw. operacji polskiej NKWD

Upamiętnienie polskich ofiar ludobójstwa, które w latach 1937-38 w Związku Sowieckim przeprowadzili funkcjonariusze NKWD, zapowiada Instytut Pamięci Narodowej. Planowane jest uruchomienie portalu internetowego i wybudowanie pomnika. Instytut wydał już broszurę i przygotował wystawę na ten temat.

„To jedna z największych i najbardziej zapomnianych zbrodni popełnionych w Związku Sowieckim na narodzie polskim” – podkreślił dzisiaj w rozmowie z PAP i IAR prezes IPN, Jarosław Szarek.

Chodzi o tzw. operację polską NKWD, czyli zamordowanie w latach 1937-1938 ponad 111 tys. Polaków żyjących na terenie Związku Sowieckiego. Za zgodą Józefa Stalina zbrodni dokonali od 15 sierpnia 1937 r. do 15 listopada 1938 r. funkcjonariusze NKWD.

„Każdemu w Polsce mówi coś słowo Katyń, słowo łagry – one się utrwaliły. Natomiast pojęcie <<operacji polskiej NKWD>> z 1937 roku w ogóle nie funkcjonuje” – zaznaczył Jarosław Szarek.

Dodał, że wiedzę o tej tragedii Polaków, którzy mieli nieszczęście być obywatelami ZSRS, posiadają głównie historycy, m.in. dzięki publikacjom IPN na ten temat.

Prezes IPN przypomniał, że mord na Polakach – obywatelach sowieckiego państwa – był fragmentem o wiele większych zbrodni, do których doszło w latach 30. na terenie całego ZSRS, choć Polacy byli mordowani ze względu właśnie na narodowość. Przypomniał też, że w sprawie tzw. operacji polskiej w tym roku zostało wszczęte śledztwo przez prokuratorów IPN.

„Z tego co wiem w tej sprawie, zgłosiło się do pionu śledczego wielu krewnych ofiar tej zbrodni” – powiedział Jarosław Szarek.

Celem śledztwa IPN w tej sprawie będzie wszechstronne i procesowe wyjaśnienie wszystkich okoliczności dotyczącej tej zbrodni, m.in. ustalenie jej sprawców, okoliczności, a także oddanie hołdu pomordowanym i ich rodzinom.

„To śledztwo ma charakter historyczny” – zaznaczył prezes IPN.

W związku z 80. rocznicą początku tzw. operacji polskiej, którą zainicjował rozkaz szefa NKWD Nikołaja Jeżowa z 11 sierpnia 1937 r. IPN planuje uruchomienie portalu internetowego (także w językach angielskim i rosyjskim). Na wzór innych tego typu portali edukacyjnych będzie można zapoznać się z podstawowymi informacjami o tej zbrodni, opracowaniami historyków, a także dokumentami. Wśród umieszczonych tam materiałów ma znaleźć się również teka edukacyjna z materiałami dla uczniów i nauczycieli. Uruchomienie portalu IPN zapowiada na 11 sierpnia – w okrągłą rocznicę zbrodni.

„Instytut Pamięci Narodowej przygotował też wystawę, z którą można zapoznać się w Centrum Edukacyjnym IPN <<Przystanek Historia>> w Warszawie. Przedstawia ona podstawowe informacje o tym masowym mordzie, jego okrucieństwo, a także niektóre ofiary z ich krótkimi biogramami. Na ekspozycji znajdują się też informacje dotyczące techniki i metody tej zbrodni” – mówiła dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN, Justyna Skowronek.

Dodała też, że wśród przedstawianych informacji znajdzie się rozkaz operacyjny nr 00485 Jeżowa, który wcześniej zaakceptowało Biuro Polityczne Komitetu Centralnego WKP(b) z Józefem Stalinem na czele.

Dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN Adam Siwek zapowiedział natomiast, że instytut wystąpi z wnioskiem do władz Warszawy o wybudowanie pomnika ofiarom sowieckiego ludobójstwa.

„Wystąpimy z prośbą o konsultacje i wskazanie jak najbardziej godnej lokalizacji dla takiego pomnika. Wiadomo, że często to jest bardzo trudne, bo atrakcyjnych jest wiele, ale nie wszystkie dają możliwość techniczną czy formalno-prawną, by te pomniki zrealizować” – zastrzegł Adam Siwek.

Ponadto IPN wydał bezpłatną, liczącą prawie 50 stron, broszurę o tzw. operacji polskiej NKWD, w której opublikowano m.in. wywiad z rosyjskim badaczem sowieckiego ludobójstwa Nikitą Pietrowem, który jest wiceszefem Rady Centrum Naukowo-Informacyjnego i Edukacyjnego Stowarzyszenia „Memoriał” oraz artykuł prof. Nikołaja Iwanowa, badacza historii Polaków w ZSRS i autora książki „Zapomniane ludobójstwo. <<Operacja polska 1937-1938>>”.

Polacy – według Iwanowa – byli pierwszą grupą społeczną w Związku Sowieckim, którą Stalin skazał na zagładę z powodów narodowych. Operacja kosztowała życie niemal jedna piątą wszystkich Polaków, którzy po traktacie ryskim znaleźli się w granicach Związku Sowieckiego.

IPN zaznacza, że ma już dorobek naukowy na temat zbrodni NKWD z lat 1937-38. To m.in. dwutomowe opracowanie zbiorowe pt. „Wielki Terror: operacja polska 1937-1938”, a także wybór dokumentów „Wielki Terror w sowieckiej Gruzji. Represje wobec Polaków”.

„To są jednak publikacje naukowe, a nam zależy na przekazaniu tej wiedzy całemu społeczeństwu. To jest nasze zadanie, dlatego niemal do końca roku co miesiąc będziemy podejmować inicjatywy, by wiedza o tej operacji dotarła do jak najszerszych kręgów w polskim społeczeństwie” – podsumował prezes IPN.

PAP/RIRM