80. rocznica śmierci gen. Władysława Sikorskiego

Nocą z 4 na 5 lipca 1943 r. w katastrofie Liberatora u wybrzeża Gibraltaru zginął premier rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie i Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski (ur. 1881). Komisja brytyjska powołana do zbadania sprawy wykluczyła zamach, podając wersję o usterce technicznej samolotu.

W niedzielę 4 lipca 1943 roku o godzinie 22.30 generał Władysław Sikorski, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych i premier polskiego rządu, wyjechał z pałacu gubernatora Gibraltaru, kierując się na tamtejsze lotnisko.

Władysław Sikorski wracał do Londynu po trwającej od 25 maja inspekcji Armii Polskiej na Bliskim Wschodzie. Około godziny 22.45 zajął miejsce w samolocie. Był to amerykańskiej produkcji bombowiec w służbie RAF, Liberator B-24, wersja LB-30, o numerze AL 523, przystosowany do przewozu pasażerów. O godzinie 23.07 maszyna wystartowała, by – po zaledwie około szesnastu sekundach lotu – uderzyć w morze. Jeszcze przez jakieś 6 minut samolot unosił się na wodzie, następnie zatonął, przewracając się przy tym do góry kołami.

W katastrofie lotniczej zginął generał Sikorski, jego córka Zofia i niemal wszyscy spośród podróżujących Liberatorem, w tym szef Sztabu Naczelnego Wodza generał Tadeusz Klimecki, pułkownik Andrzej Marecki – szef Oddziału III Sztabu Naczelnego Wodza, pułkownik Victor Cazalet – brytyjski oficer łącznikowy przy generale Sikorskim i porucznik marynarki Józef Ponikiewski – adiutant naczelnego wodza. Dwie osoby przeżyły katastrofę – pilotujący Liberatora czeski kapitan Eduard Prchal oraz parlamentarzysta brytyjski brygadier John Percival Whiteley. Ten ostatni zmarł jednak wkrótce po wyłowieniu, w łodzi transportującej go na ląd. Z wraku wydobyto jedynie zwłoki Sikorskiego i pięciu innych osób. Większości ofiar, także córki generała, jego osobistej szyfrantki Zofii Leśniowskiej (z przypiętą do przegubu torbą tajnych dokumentów), nigdy nie odnaleziono.

W skład komisji do zbadania przyczyn katastrofy weszli wyłącznie brytyjscy lotnicy. Dodatkowy członek zespołu ze strony polskiej nie miał prawa zadawania pytań. Nie dopuszczono też przedstawicieli producenta samolotu. Po dwóch tygodniach komisja przedstawiła oficjalną przyczynę katastrofy: zakleszczenie się linek steru wysokości. Okoliczności śmierci gen. Władysława Sikorskiego do dziś budzą kontrowersje.

Powtórny pochówek

Po uroczystym pogrzebie w Londynie generał Władysław Sikorski został pochowany na cmentarzu polskich lotników w Newark koło Nottingham. 17 września 1993 r. jego prochy spoczęły w krypcie św. Leonarda w podziemiach katedry na Wawelu.

Śledztwo IPN

W listopadzie 2008 r., w ramach śledztwa IPN ekshumowano szczątki gen. Sikorskiego.

W wyniku badań ustalono, że generał zginął w wyniku obrażeń wielu narządów, typowych dla ofiar katastrof komunikacyjnych.

Ustalenia śledztwa Instytutu Pamięci Narodowej z 2009 r. wykluczyły teorie dotyczące domniemanego zamordowania członków lotu jeszcze przed startem samolotu oraz sfingowania ich śmierci w katastrofie, przesądzając, że śmierć gen. Władysława Sikorskiego nastąpiła najwcześniej w chwili uderzenia samolotu w wodę.

IPN