Laboratorium wiary – Dekalog – Dekalog w tradycji Kościoła

Kościół już od czasów apostolskich z wielkim szacunkiem
podchodził do Bożych przykazań. Odgrywały one ważną rolę w katechezie chrzcielnej,
gdy uczono zasad
moralnych obowiązujących chrześcijan. Od XIII w. Dekalog cieszył się ogromną
popularnością jako narzędzie przydatne w przygotowaniu rachunku sumienia i
spowiedzi świętej. Pozycję Dekalogu w Katechizmie ugruntował Sobór Trydencki,
umieszczając
go między "Składem Apostolskim" a "Ojcze nasz". Dzisiaj
trudno wyobrazić sobie pacierz bez Dziesięciu Przykazań.

Od czasu do czasu odżywają kontrowersje wokół tego, jaką rolę należy przypisać
Dekalogowi. W tradycji żydowskiej nie stanowił on nigdy kompendium prawa Bożego,
które składało się z 613 przepisów (365 zakazów oraz 248 nakazów). To Tora
w swoim całokształcie objawia wolę Boga. Dla chrześcijan Dekalog stanowi część
wymagań etycznych, które nie wyczerpują możliwości bycia uczniem Chrystusa.
Chrześcijaństwo nie sprowadza się do zachowania Dekalogu.
Bywa, że nagłaśniane są spory dotyczące numeracji przykazań i ich treści. Która
wersja Dekalogu – pytają nieraz innowiercy – jest prawdziwa? Biblijna, znajdująca
się w Księdze Wyjścia i Księdze Powtórzonego Prawa? Czy raczej wersja katechizmowa,
opracowana w postaci formuł rymowanych, krótkich i łatwych do zapamiętania?
Wszyscy są zgodni co do tego, że Pan Bóg nie ponumerował swoich przykazań.
Uczynili to ludzie.
"
Talmud palestyński", rozpowszechniony wśród Żydów, za pierwsze przykazanie
uważa wstęp do Dekalogu ("Ja jestem Jahwe"). Drugie przykazanie żydów
palestyńskich jest identyczne z katolickim pierwszym przykazaniem (czyli łączą
oni w jedno zakaz czci obcych bogów i zakaz czci wizerunków). Dla zachowania
liczby dziesięciu przykazań ostatnie z nich łączy pożądanie cudzej własności
i cudzej żony. Kościół Zachodni oraz wspólnoty luterańskie posługują się w
katechezie podziałem Dekalogu pochodzącym od św. Augustyna. Bezpośrednie odniesienie
do relacji z Bogiem mają przykazania I-III, miłości bliźniego zaś dotyczą przykazania
IV-X. Kościoły prawosławne i niektóre wspólnoty reformowane przyjmują natomiast
wersję Dekalogu pochodzącą od Filona Aleksandryjskiego i niektórych Ojców greckich.
Różnica polega na tym, że w wersji katolickiej pierwsze przykazanie brzmi: "Nie
będziesz miał bogów cudzych przede Mną", a drugie: "Nie będziesz
brał Imienia Bożego nadaremno". Aby zachować liczbę dziesięciu przykazań,
dziewiąte przykazanie brzmi: "Nie będziesz pożądał żony bliźniego swego",
a dziesiąte: "Ani żadnej rzeczy, która jego jest". Słowa zakazu sporządzania
obrazów Boga potraktowane zostały jako komentarz wyjaśniający pierwsze przykazanie.
Wyraźnie rozdzielono pożądanie żony od pożądania domu, niewolników, majątku
bliźniego, wychodząc ze słusznego założenia, że w ten sposób zostanie uszanowana
godność kobiety, która nie może być uważana za część majątku należącego do
mężczyzny. W wersji protestanckiej zakaz sporządzania wizerunków Boga został
uznany za oddzielne (drugie) przykazanie. By zachować liczbę przykazań, połączono
przykazanie dziewiąte z dziesiątym.
Trzeba zaznaczyć, że tworząc wersję katechizmową, Kościół nie zniekształcił
Bożych przykazań ani nie zmienił nigdy ich liczby. Nigdy też nie odrzucał wiążącego
w sumieniu ich charakteru. Co więcej, Sobór Trydencki (DS 1569-1570), a potem
Sobór Watykański (Lumen gentium, nr 24) przypominały, że do Boga idzie się
przez wiarę, chrzest i wypełnianie Bożych przykazań (KKK, nr 2068). Tablice
z przykazaniami Bożymi możemy znaleźć niemal w każdej świątyni katolickiej.
Mają one przypominać, że miłość do Boga i człowieka musi wyrażać się w konkretnych
czynach.

ks. Zbigniew Sobolewski