„Z Ojczyzny Jezusa „
Pokój i Dobro!
Z informacji przekazanych przez ewangelistów wynika, iż Pan Jezus podczas pobytu w Jerozolimie noce spędzał poza jego murami. Jednym z często odwiedzanych miejsc była naturalna grota usytuowana wśród oliwek na zachodnim zboczu Góry Oliwnej przy dolinie Cedronu. Historię tego miejsca, zwanego Getsemani, przypomnieliśmy w ostatnim felietonie. Drugim ulubionym miejscem odpoczynku Jezusa był dom przyjaciół Marty, Marii i Łazarza położony przy drodze z Jerycha do Jerozolimy w Betanii, niedużej wiosce na wschodniej stronie Wzgórza Oliwnego. Jak precyzuje św. Jan ewangelista Betania było oddalona od Jerozolimy około 15 stadiów (por. J 11, 18), czyli 2 km 800 metrów.
W Starym Testamencie miejscowość była znana pod skróconą nazwą Anania i jest wymieniona wśród miejsc zamieszkałych przez Żydów z pokolenia Benjamina po powrocie z niewoli babilońskiej (por. Ne 11, 32). Ewangeliczna nazwa to często stosowane połączenia imienia ze słowem „beit” czyli dom; stąd nazwa Betania znaczy dosłownie „dom Ananiasza”. Al-Azarije, aktualna arabska nazwa 20 tysięcznego miasteczka nie nawiązuje jednak do ewangelicznego określenia, lecz do bizantyńskiej tradycji. Chrześcijanie zmienili bowiem nazwę osadywyrosłej wokół sanktuarium wzniesionym nad grobem Łazarza na Lazarium. Miejsce przywołuje wiele ewangelicznych skojarzeń, ale najbardziej przypomina o żałobie w domu sióstr Marty i Marii po śmierci brata i wielkim cudzie przywrócenia życia Łazarzowi. „Ja jestem zmartwychwstaniem i życiem – mówi Jezus do Marty. – Kto we mnie wierzy, choćby i umarł, żyć będzie. Każdy, kto żyje i wierzy we mnie, nie umrze na wieki” (J 11,25-26). Ta proklamacja wobec śmierci przyjaciela jest dla ewangelisty Jana zapowiedzią wielkanocnego zwycięstwa Jezusa nad śmiercią poprzez swoje zmartwychwstanie.
Grób Łazarza stał się już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa miejscem czci i treścią paschalnej katechezy dla wyznawców Chrystusa. Euzebiusz z Cezarei, historyk żyjący na przełomie III i IV wieku, przekazuje pierwsze informacje o kulcie „krypty Łazarza”, a św. Hieronim w roku 390 pisze już o świątyni wzniesionej nad jego grobem. O autentyczności tego sanktuarium świadczą liczne świadectwa pisane oraz kościoły wybudowane w tym miejscu. Badania archeologiczne potwierdziły istnienie aż dwóch kościołów powstałych w okresie bizantyńskim oraz trzeciego w czasach krzyżowców. W XII wieku w Betanii były nawet dwie sąsiadujące ze sobą świątynie. Jedna wznosiła się nad grobem Łazarza a druga w miejscu, gdzie według tradycji miał znajdować się rodzinny dom Marty, Marii i ich brata. Po upadku królestwa jerozolimskiego i powrocie muzułmanów kościoły uległy zniszczeniu, a pod koniec XVI w. ruiny sanktuarium św. Łazarza przekształcono na meczet uniemożliwiając chrześcijanom dostęp do krypty grobowej. W 1613 roku franciszkanie wykupili prawo dostępu do grobu Łazarza i możliwość celebrowania kilka razy do roku Mszy świętej. Z tego okresu pochodzą istniejące do dzisiaj wykute w skale 24 schody. Obecne sanktuarium wzniesione w latach 1952-1953 według projektu Antoniego Barluzziego jest więc czwartym z kolei kościołem przy grobie Łazarza.
W wielkopostnych liturgiach Kościoła Jerozolimy nie mogło zabraknąć celebracji w sanktuarium w Betanii. Podobnie jak każdemu pielgrzymowi również nam towarzyszyła medytacja dwóch cennych źródeł: jednym jest samo miejsce a drugim Słowo Boże. Piękne sanktuarium nawiedzane z pielgrzymim nastawieniem ma bogate przesłanie dla otwartych na Bożą prawdę. Przewodnią myślą jaką kierował się architekt Barluzzi było ukazanie przeciwieństwa idei śmierci i zmartwychwstania. W dolnej części sanktuarium bez okien, w utrzymanym grobowym półmroku przywołuje się tajemnicę ziemskiego życia naznaczonego śmiercią. Kontrast rozświetlonej naturalnym światłem wpadającym przez centralny oculus, czyli okrągły otwór w szczytowej części kopuły, daje wrażenie wznoszenia się do nieba. Wzrok wchodzącego pielgrzyma napotyka dwie diametralnie różne perspektywy. Ciemną i refleksyjną dolną część kościoła oraz nasyconą światłem i budzącą nadzieję złocistą kopułę. Dekorują ją 48 kasetony wypełnione mozaikami przedstawiającymi na złotym tle śnieżnobiałe gołąbki, mające symbolizować dusze wznoszące się do nieba oraz kwitnące gałązki migdałowca, które będąc pierwszym wiosennym kwiatem Ziemi Świętej nawiązują do zmartwychwstania. Architektoniczne kontury oraz dekoracje jednoznacznie wskazują, że śmierć wyznaczona człowiekowi na ziemi nie jest końcem wszystkiego, lecz bramą do pełni życia w niebie.
Medytacja ewangelicznej perykopy o wskrzeszeniu Łazarza w Betanii przypomina nam egzystencjalną prawdę tajemnicy paschalnej Jezusa. Celem Jego zbawczego dzieła jest bowiem „wskrzeszenie człowieka do życia”. Pan Jezus wzywa wszystkich ludzi do włączenia się w to dzieło pokonania śmierci. Koniecznym warunkiem udziału w Jego zwycięstwie jest wyznanie za przykładem św. Marty wiary w Jezusa, jako tego, który jest „zmartwychwstaniem i życiem”.
o. dr Jerzy Kraj