„Z Ojczyzny Jezusa „
Pokój i Dobro!
1-go maja w liturgiczne święto Józefa robotnika, abp Fouad Twal, łaciński patriarcha Jerozolimy, dokonał inauguracji Centrum Formacji Zawodowej dla palestyńskiej młodzieży. Nowy ośrodek szkolenia znajduje się w Domu Pokoju, należącym do fundacji Jana Pawła II w Betlejem. Centrum powstało dzięki inicjatywie i funduszom Stowarzyszenia Chrześcijańskich Robotników Włoskich (Acli) oraz uniwersytetowi z Perugii. Andrea Olivero, przewodniczący Stowarzyszenia, podkreślił, że inicjatywa ma na celu nie tylko poprawę sytuacji ekonomicznej, lecz również promowanie dialogu pomiędzy narodami. „Ludzka praca – powiedział – jest konkretnym znakiem troski o pokój oraz godność człowieka”.
Nowopowstałe Centrum oferuje szkolenia pracowników socjalnych, warsztaty projektanckie oraz kursy formacji zawodowej w obróbce artystycznej drewna oliwnego i masy perłowej. Centrum prowadzi także kursy języka włoskiego, przydatnego w pracy z grupami przybywającymi z Włoch. Szkolenia skierowane są do młodych Palestyńczyków borykających się z bardzo dużym bezrobociem i trudną sytuacją ekonomiczną rodzin, która jest jedną z głównych przyczyn fali emigracji chrześcijan z Ziemi Świętej w poszukiwaniu lepszych warunków życia. Inauguracja Centrum Formacji Zawodowej w Betlejem jest wyrazem międzynarodowej solidarności wspierającej lokalną wspólnotę chrześcijańską licznymi inicjatywami o charakterze kulturalnym, socjalnym i ekonomicznym. Duże zasługi w tej dziedzinie mają franciszkanie, którzy od wieków promują lokalne rzemiosło. Od kilku już lat organizują przy klasztorze św. Katarzyny, obok bazyliki Narodzenia Pańskiego, kursy doskonalenia zawodowego pod hasłem: „Betlejem w masie perłowej”. Tegoroczny kurs, przeprowadzony przez Włocha Salvatore Giannottu, ukończyło 9 młodych Palestyńczyków.
Idea programu szkolenia zawodowego w obróbce masy perłowej zrodziła się w 2003 roku. Jego pomysłodawca, zmarły dwa lata temu o. Michele Piccirillo, pracował wówczas nad swoją ostatnią publikacją: „Nowa Jerozolima. Rzemiosło palestyńskie w służbie Miejsc Świętych”. Książka ta ukazuje najważniejsze dziedziny rzemiosła artystycznego wprowadzonego i promowanego przez franciszkanów z Kustodii Ziemi Świętej. O. Michele zrozumiał, że antyczna tradycja betlejemskich artystów nie powinna zatrzymać się na etapie chlubnego rozdziału historii. Dziś większość młodych rzemieślników stawia bardziej na ilość niż na jakość. Wielu z nich wyspecjalizowało się w obróbce jednego, często uproszczonego w formie przedmiotu nie rozwijając swoich zdolność artystycznych i puszczając w zapomnienie używane w przeszłości techniki dekoracyjne. We wstępie do swojej książki o. Piccirillo napisał: „Moim życzeniem jest, aby publikacja prac, które przynoszą chlubę rzemieślnikom palestyńskim stała się nowym impulsem do rozwoju artystycznej działalności. Dziś ograniczają ją wymogi turystyki masowej oraz sytuacja polityczna, stawiająca ludność Betlejem w coraz większej izolacji oraz wielorakich upokorzeniach z powodu zamkniętych bram do Jerozolimy”.
Obróbka masy perłowej została wprowadzona w Betlejem pod koniec XVI wieku. Wprowadzono ją jako element dekoracyjny do wyrobów z drewna oliwnego, zwłaszcza znanych modeli sanktuariów Ziemi Świętej. Największe zasługi w rozwoju pamiątkarstwa artystycznego ma franciszkanin Bernardino Amico, który przebywał w Jerozolimie i Betlejem w latach 1593-97. Jako gwardian w jerozolimskiej bazylice Zmartwychwstania oraz betlejemskim sanktuarium Narodzenia Pańskiego, gdzie jak sam pisze: „musiał troszczyć się o klasztor i o lokalnych chrześcijan”, przyczynił się wydatnie do rozwoju ludowego rzemiosła. Ojciec Amico miał dobre przygotowanie w dziedzinie architektury oraz duże zdolności artystyczne. Przebywając w Ziemi Świętej zrobił dość dokładne plany przestrzenne sanktuariów, dzięki którym zaczęto wykonywanie miniaturowych modeli Miejsc Świętych dla różnych instytucji w Europie. Dzięki jego rysunkom betlejemscy rzemieślnicy mogli stworzyć przedmioty o charakterze dewocjonalnym wykonane jednocześnie z wielką precyzją i posiadające prawdziwe walory artystyczne. Świadectwa pielgrzymów z tamtego okresu mówią o produkcji krzyżyków, różańców, szopek i modeli sanktuariów wykonywanych nie tylko z drzewa oliwnego, lecz również z masy perłowej. Poczynając od XVI wieku w Betlejem powstało szereg miniaturowych modeli bazylik Narodzenia Pańskiego oraz Bożego Grobu, które do dziś zdobią wiele muzeów na całym świecie.
Tegoroczny kurs obróbki masy perłowej wpisuje się w wielowiekową tradycję franciszkańskiej misji strzeżenia Miejsc Świętych i troski o lokalną wspólnotę chrześcijańską. „Celem szkolenia, jak precyzuje prowadzący kurs Salvatore, było podniesienie kwalifikacji grupy młodych rękodzielników poprzez zapoznanie ich z podstawami projektu artystycznego oraz praktykę profesjonalnych technik”. Wiele elementów artystycznej obróbki masy perłowej zostało wypartych przez produkcję seryjną wykonywaną najczęściej w sposób mechaniczny. Jak w każdym rzemiośle maszyny są oczywiście potrzebne. Na cele szkolenia sprowadzono z Włoch kilka nowoczesnych stanowisk pracy spełniających między innymi wymogi przepisów bezpieczeństwa. Jednym z głównych problemów przy obróbce masy perłowej jest skuteczne eliminowanie pyłu wytwarzającego się przy cięciu i szlifowaniu muszli, z których powstają piękne pamiątki. „Żadna maszyna – podkreślił instruktor – nie może jednak zastąpić człowieka i jego artystycznej wizji”. Każdy rzemieślnik o profesjonalnym przygotowaniu powinien traktować swoją pracę jako rękodzieło o unikalnym charakterze. Wyrazem takiego podejścia do obróbki masy perłowej było dziewięć odmiennych dekoracyjnych płytek wykonanych w czasie kursu przez uczestników szkolenia i przedstawionych podczas ceremonii rozdania dyplomów. Pokazały one między innymi wykorzystanie gry kolorów w celu uzyskania perspektywy i głębi, sztukę rysunku artystycznego w masie perłowej oraz grę form na planie geometrycznym.
Na ceremonii wręczenia dyplomów był obecny dyrektor Centrum Formacji Rzemiosła Artystycznego, działającego w Betlejem przy szkole technicznej prowadzonej przez salezjanów. Od dziesięcioleci szkoła ta jest prawdziwą kuźnią talentów i profesjonalnego przygotowania do różnych zawodów dla lokalnej młodzieży męskiej. Salezjańskie Centrum oferuje regularne kursy w dziedzinie produkcji dewocjonaliów z drzewa oliwnego, ceramiki oraz masy perłowej. Z pomocą instruktorów z różnych krajów, w tym również z Polski, młodzi Palestyńczycy uczą się zawodu rozwijając jednocześnie artystyczne zdolności, stanowiące kontynuację antycznej tradycji rzemiosła ludowego. Codzienny kontakt z osobami różnych kultur i religii stwarza ponadto doskonałe warunki do nawiązania przyjacielskich relacji opartych na wzajemnym poszanowaniu i uznaniu wartości każdego.
Pomimo silnej konkurencji narzuconej przez komercyjny styl masowej produkcji, odbiegającej daleko od dobrej jakości produktu, nadal można zaobserwować duże zapotrzebowanie na artystycznie wykonane pamiątki w masie perłowej czy drewnie oliwnym. Betlejem jest nadal cenionym wśród pielgrzymów centrum wyrobu dewocjonaliów. Wielu pielgrzymów oraz turystów wraca do domu z Ziemi Świętej z pamiątką wykonaną w masie perłowej. Zakupione i poświęcone w Jerozolimie czy Betlejem dewocjonalia są świadectwem wiary oraz stanowią ważny element dobrze przeżytej pielgrzymki. Nie wszyscy zadają sobie jednak sprawę z tego, że kupując od Palestyńczyków ich wyroby wspiera się wielowiekową tradycję ludowego rzemiosła oraz wspomaga się konkretną rodzinę, której podstawowym utrzymaniem jest najczęściej dochód ze sprzedaży wyprodukowanych pamiątek
jk