W Senacie historycy dyskutowali o polityce historycznej II Rzeczypospolitej

Polityka historyczna II Rzeczypospolitej była tematem dyskusji historyków, którzy we wtorek w Senacie wzięli udział w konferencji naukowej z okazji 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Jednym z wątków dyskusji był optymizm Polaków przed stu laty.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej Polacy – jak powiedział, otwierając dyskusję historyk i senator Prawa i Sprawiedliwości prof. Jan Żaryn – nabrali „niesamowitego zbiorowego optymizmu” dotyczącego odradzającej się Polski.

Podkreślił, że było to do pewnego stopnia niewytłumaczalne w obliczu tragedii, jaką ludziom w Europie przyniosła wojna. Optymizm Polaków – jak wyjaśnił – wiązał się jednak z nadzieją na odzyskanie własnej państwowości; przełamywano przy tym malkontenctwo.

„Można to porównać do dzisiejszego czasu. Mówimy bardzo często, że walkę między sobą toczy ta doktryna o potrzebie wstydu i o potrzebie dumy. I gdzieś jesteśmy dzisiaj w Rzeczypospolitej między tymi narracjami, gdzie z jednej strony dominowała czy nadal jest używana ta sekwencja złych czynów narodu polskiego, za które mamy się wstydzić, prawdziwych czy fałszywych, albo z drugiej strony właśnie duma pokazująca tylko i wyłącznie te pozytywne nasze strony z przeszłości” – zauważył prof. Jan Żaryn.

Dodał, że w okresie odradzania się Polski po latach zaborów wśród Polaków dominowała postawa dumy.

Historyk zwrócił także uwagę na rolę kultury polskiej w latach II Rzeczypospolitej i powszechną chęć uczestnictwa Polaków w jej przejawach, m.in. w literaturze, teatrze, malarstwie. Jego zdaniem, treści, które niosły wówczas dzieła sztuki w znaczący sposób kształtowały politykę historyczną państwa, która miała charakter patriotyczny.

Ponadto prof. Jan Żaryn przypomniał znaczenie – zróżnicowanych mimo zamachu majowego z 1926 r. – mitów założycielskich II Rzeczypospolitej, które umacniały polskie społeczeństwo. Poza mitem dotyczącym powstańców styczniowych czy Józefa Piłsudskiego silny był np. mit Józefa Hallera – dowódcy Błękitnej Armii lub mit związany z życiem i działalnością Ignacego Jana Paderewskiego, a także Romana Dmowskiego, choć – jak zaznaczył prof. Jan Żaryn – przywódca obozu narodowego nie znosił słowa mit.

„II Rzeczypospolita zdołała wytworzyć własne mity wynikające z takiego pluralizmu pamięci, który był dławiony przez piłsudczyków po 1926 roku, ale szczęśliwie to dławienie nie wyszło skutecznie” – ocenił senator PiS.

Dr hab. Piotr Cichoracki z Uniwersytetu Wrocławskiego zgodził się z prof. Janem Żarynem, że u progu II Rzeczypospolitej Polacy byli optymistami, ale tylko wśród elit intelektualnych i społecznych.

„Jeżeli spojrzymy na całe społeczeństwo II Rzeczypospolitej, to mam wrażenie, że można raczej mówić o zbiorowym zmęczeniu, a nie o optymizmie. Cztery lata wojny, olbrzymie zniszczenia, bardzo ciężka, przede wszystkim pod względem ekonomicznym, okupacja austriacko-niemiecka ziem niegdysiejszego zaboru rosyjskiego wyczerpały społeczeństwo polskie” – przekonywał historyk.

„Sukcesem było to, że to społeczeństwo nie poszło drogą radykalizmu, nie poszło drogą rewolucji, a takie przykłady miało przecież naokoło” – dodał.

Dr hab. Paweł Skibiński z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego z kolei nie zgodził się z dr hab. Piotrem Cichorackim, przekonując, że polskie społeczeństwo przed 100 laty dało „dowody zupełnego braku wyczerpania”.

Mimo zaangażowania Polaków w służbie wojskowej na frontach I wojny światowej – jak mówił dr hab. Paweł Skibiński – byli oni w stanie, np. w Wielkopolsce, podjąć kolejny zbrojny wysiłek w walce o niepodległość.

„Jeżeli pan profesor mówi o zmęczeniu, to jak można wytłumaczyć fakt, że we Lwowie przez trzy tygodnie (w listopadzie 1918 r. – PAP) walki są podtrzymywane przez formacje ochotnicze złożone z dzieci i emerytów. (…) Stopień wyczerpania mentalnego wojną jest niewielki” – uznał dr hab. Paweł Skibiński.

Przypomniał też o wielkiej radości i mobilizacji Polaków w związku z odzyskaną niepodległością.

Konferencję naukową „Odbudowa państwa polskiego – prawo i polityka historyczna po 1918 r.”, której całość w formie materiału wideo jest dostępna na stronach Senatu [zobacz], zorganizowała senacka Komisja Nauki, Edukacji i Sportu przy współudziale Instytutu Pamięci Narodowej. W jej trakcie prawnicy i historycy przedstawili etapy budowy porządku prawnego w II Rzeczypospolitej, a także najważniejsze filary budowy świadomości historycznej w tym okresie.

PAP/RIRM