Krzyże dla Ponboczka – o tradycji wysiewania serc i krzyży na polach

Krzyże dla Ponboczka, czy inaczej zbożowe krzyże, to tradycja, która na dobre zagościła w okolicach Strzelec Opolskich. Tamtejsi rolnicy podczas wiosennych i jesiennych zasiewów zbóż rysują patykiem na ziemi symbol krzyża lub serca zakończonego krzyżem. W tak wyżłobione miejsce nasypują zboże – najczęściej jęczmień lub żyto. Zwyczaj ten ma związek z głęboką wiara katolicką rolników i ma chronić uprawę przed zniszczeniem i zapewnić obfity plon.

Od wieków rolnicy wiedzieli, że pracom na roli potrzebne jest Boże błogosławieństwo. Dlatego wiosennym wytężonym pracom polowym towarzyszyły różne formy modlitwy. Jedną z nich jest ta w formie ustnej, wypowiadana przez gospodarzy z prośbą o błogosławieństwo ziemi, którą uprawiają.

„Boże, Ojcze nasz w niebie. Ty wiesz czego nam potrzeba do życia godnego ludzi. Ty powierzyłeś człowiekowi ziemię, aby ją uprawiał i darzysz go ziarnem do siewu i chlebem do wzmocnienia sił; wejrzyj na trud wszystkich pracujących na roli i spraw swoim błogosławieństwem, aby ziemia przynosiła oczekiwane plony. Ześlij deszcz z obłoków, aby użyźnił ziemię i okrył ją zielenią, udziel słońca, aby kwiat zaowocował i dojrzały owoce. Nie dozwól aby plony uległy zniszczeniu, ale daj nam obfitość Twoich darów. Spraw, aby wszyscy ludzie zachowali szacunek do owoców ziemi. Dozwól nam z zebranych plonów nakarmić nasze rodziny oraz podzielić się z głodnymi” – to jedna z bardziej znanych i utrwalonych w książeczkach do nabożeństw modlitw.

Deszcz, burze, grad – to jedne z wielu rzeczy, z którymi muszą mierzyć się rolnicy wykonując swoją bardzo ciężką pracę na roli. Doskonale wiedzą o tym gospodarze z okolic Strzelec Opolskich, a dokładnie w wioskach powiatu strzeleckiego: Grodzisku, Jędryni, Kadłubie, Kluczu, Olszowej, Rozmierce i Rozmierzy, którzy mówią, że w ich pracy tylko 20 proc. zależy od nich, „reszta od Pana Boga”.

– Przecież mamy różne warunki atmosferyczne czy inne zewnętrzne czynniki, które nie są zależą od nas. My jedynie możemy zrobić i czekać, co się wydarzy – wskazują. 

Dlatego od wielu lat, a może już wielu wieków kultywują tradycję ręcznego wysiewania krzyży i serc zwieńczonych krzyżem na swoich polach. Jest to ich wyjątkowy symbol, znak, który ma wybłagać u Pana Boga – Stwórcy urodzaj na polach. Ma również być wyrazem wdzięczności za dotychczasową opiekę.

Jak zaznaczają badacze zwyczajów ludowych, ta piękna tradycja jest praktykowana od pokoleń. Przetrwała w rodzinach rolników  – autochtonów, tam, gdzie przetrwały małe gospodarstwa rolne i nie było PGR-ów.

– W dużych gospodarstwach rolnych ten zwyczaj nie jest praktykowany, bo gospodarze nie mają na to czasu – zaznaczają rolnicy z okolic Strzelec Opolskich.

Depozytariusze zwracają również uwagę, że nie sprzyja temu system pracy oparty na pracownikach najemnych, którzy nie są emocjonalnie związani z uprawianą ziemią.

Tym tematem zainteresowała się dr Joanna Banik, dzięki której powstaje praca opisująca ten wyjątkowy zwyczaj. To dzięki jej zaangażowaniu na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego trafiło już 13 tradycji z województwa opolskiego, również ta dotycząca wysiewania serc i krzyży na polach.

W listopadzie 2020 roku zwyczaj ten został wpisany na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz podpisana została deklaracja depozytariuszy zainteresowanych ewentualnym wpisem na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO.

 

 Anita Suraj-Bagińska, NID/radiomaryjna.pl