Izrael: Góra Syjon na szlaku polskich Sprawiedliwych i weteranów II wojny światowej

Górę Syjon, gdzie znajduje się nekropolia z polskimi grobami z lat 1941-47 oraz Bazylika Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny i Wieczernik, odwiedzili w piątek w Jerozolimie polscy Sprawiedliwi, weterani II wojny światowej i delegacja państwowa.

Było to ostatnie wydarzenia IV Ogólnopolskiego Zjazdu Polaków ratujących Żydów, który dla polskich odznaczonych przez Instytut Yad Vashem i dla weteranów II wojny światowej zorganizował Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.

„Pobyt tutaj był dla nas wielkim wydarzeniem. W Izraelu jestem pierwszy raz i mimo zmęczenia związanego z liczbą wydarzeń jestem bardzo szczęśliwa” – podsumowała Zofia Krzyżanowska.

Zofia Krzyżanowska w czasie okupacji niemieckiej mieszkała w Pruszkowie. Wspólnie ze swoją rodziną Klimków od października 1940 r. do czasu wkroczenia na Mazowsze wojsk sowieckich ukrywała w swoim mieszkaniu na poddaszu kamienicy dwie rodziny żydowskie.

Także Helena Szarek, która w Brańsku na Podlasiu od czerwca 1941 r. do września 1944 r. pomagała Wełwce Alperinowi, mówiła, że bardzo jest zadowolona z pobytu w Izraelu, a zwłaszcza ze spotkania w Tel Awiwie z Szoszaną Alperin – wdową po Wełwce, a zarazem ze swoją koleżanką ze szkoły.

Helena Szarek podkreśliła, że wzruszające dla niej było odnalezienie swojego imienia i nazwiska na tablicy w Ogrodzie Pamięci w Instytucie Yad Vashem.

„Były nawet pocałunki z prezydentem. To była miła niespodzianka” – dodała wspominając spotkanie z prezydentem Izraela.

Prezydent Reuwenem Riwlinem zwracając się do polskich Sprawiedliwych, zaznaczył, że „godna podziwu jest ich odwaga, śmiałość i wyjątkowy humanizm wobec drugiego człowieka”.

Na stoku Góry Syjon znajduje się cmentarz, gdzie pielgrzymi złożyli biało-czerwony wieniec. Położono go przy pomniku, który wzniesiono w 2006 r. w hołdzie spoczywającym tam Polakom. Poza 18 grobami żołnierskimi z lat 1941-47 znajdują się tam groby osób cywilnych – jak głosi napis na pomniku – „byłych jeńców i więźniów sowieckich łagrów, którzy zmarli w drodze do Polski w latach II wojny światowej i po jej zakończeniu”.

W malowniczo położonej nekropolii spoczywają ci, którzy służąc w Armii Polskiej na Wschodzie do wolnej Polski nie doszli – m.in. odznaczony medalem Virtuti Militari obrońca Lwowa z 1918 roku Jan Jastrzębiec-Szpytman, a także mjr Karol Krzewski, legionista I Brygady, literat i publicysta.

Nagrobek przypomina, że Karol Krzewski jest autorem opowiadań o legendarnym, choć fikcyjnym Kapralu Szczapie, z którym się utożsamiał. Polskie groby świadczą też, że zmarli w Jerozolimie pochodzili głównie z Kresów II Rzeczypospolitej. Odwiedzający je pielgrzymi mogli przeczytać, że pochowani urodzili się m.in. we Lwowie, Stryju i Tarnopolu.

Tuż obok polskiej działki cmentarza na Górze Syjon znajduje się grób Oskara Schindlera, niemieckiego fabrykanta, który w okupowanym Krakowie ratował Żydów (jego historię w filmie „Lista Schindlera” przedstawił Steven Spielberg). Na nagrobku w charakterystyczny dla żydowskiej tradycji sposób umieszczono niewielkie kamienie.

Po oddaniu hołdu żołnierzom z Armii Andersa i towarzyszącym im uchodźcom ze Związku Sowieckiego, pielgrzymi przeszli do znajdującej się w pobliżu Bazyliki Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny i Wieczernika. Góra Syjon to najwyższy punkt starożytnej Jerozolimy, a jednocześnie symbol tego miasta oraz ruchu syjonistycznego, który odtworzył żydowską siedzibę narodową. Sam Wieczernik to niewielka sala, w której według tradycji i źródeł pisanych miała miejsce ostatnia wieczerza Chrystusa z uczniami przed jego ukrzyżowaniem.

Wieczernik jest pod zarządem żydowskim, po wielowiekowej jurysdykcji muzułmańskiej. Z tego powodu do przełomu XIX i XX wieku żaden chrześcijanin nie mógł tam wejść. Stało się to możliwe dopiero, gdy osłabło Imperium Osmańskie. Dzięki Janowi Pawłowi II, który jako pierwszy papież od czasów św. Piotra celebrował tam Mszę św. w marcu 2000 roku. Co roku możliwe jest odprawianie Mszy św. tylko w Wielki Czwartek. Do czasów współczesnych w Wieczerniku zachowały się ślady jego islamizacji. To m.in. fragmenty Koranu w witrażach sali.

Obecnie polscy pielgrzymi są w drodze do Polski. W IV Ogólnopolskim Zjeździe Polaków ratujących Żydów uczestniczyli polscy Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, weterani 2. Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa i Polskiego Państwa Podziemnego, a także przedstawiciele władz RP oraz instytucji państwowych, w tym Instytutu Pamięci Narodowej. Pielgrzymom towarzyszył także ambasador RP w Tel Awiwie Marek Magierowski.

PAP