Gdańsk: Inicjatywy IPN dla upamiętnienia ofiar zbrodni katyńskiej

Wirtualne zwiedzanie wystawy, seminarium dla nauczycieli, materiały edukacyjne, upamiętnienia – to najważniejsze inicjatywy, przygotowane na 81. rocznicę zbrodni katyńskiej, przez gdański oddział IPN.

O przedsięwzięciach organizowanych dla upamiętniania Polaków zamordowanych przez Sowietów, pracownicy gdańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej poinformowali na konferencji prasowej zorganizowanej w środę.

Dyrektor IPN Gdańsk prof. Mirosław Golon przypomniał, że wiosną 1940 roku, zgodnie z dekretem władz ZSRS, podpisanym przez Stalina 5 marca 1940 r., NKWD zamordowało ok. 22 tys. obywateli polskich – w tym oficerów Wojska Polskiego, policjantów, funkcjonariuszy straży granicznej i służby więziennej oraz osób cywilnych należących do elit II Rzeczypospolitej Polskiej.

„Zbrodnia katyńska to selekcyjna, specyficzna forma wyniszczenia polskich elit. Ranga tej zbrodni jest przeogromna. To symbol wszystkich sowieckich zbrodni. Walka o jej ujawnienie i upamiętnienie trwała prawie pół wieku. Rosjanie za wszelką cenę starali się ją ukryć” – mówił prof. Mirosław Golon.

Zbrodnia katyńska wyszła na jaw 13 kwietnia 1943 r. Przez wiele lat władze sowieckiej Rosji wypierały się odpowiedzialności za to ludobójstwo, przerzucając winę na III Rzeszę Niemiecką. Symboliczny przełom nastąpił 13 kwietnia 1990 r. Wówczas, w komunikacie rządowej agencji TASS oficjalnie potwierdzono, że polscy jeńcy wojenni zostali zamordowani wiosną 1940 r. przez NKWD. Moskwa wyraziła głębokie ubolewanie z powodu tej tragedii, nazywając ją „jedną z najcięższych zbrodni stalinizmu”. Tego samego dnia prezydent ZSRS Michaił Gorbaczow przekazał prezydentowi Wojciechowi Jaruzelskiemu kopie części dokumentów archiwalnych, w tym listy więźniów skierowanych w kwietniu i maju 1940 r. z obozu jenieckiego w Kozielsku do Smoleńska oraz z obozu w Ostaszkowie do Kalinina, a także wykaz akt ewidencyjnych jeńców wywiezionych z obozu NKWD w Starobielsku. Jednocześnie władze sowieckie rozpoczęły oficjalne śledztwo w sprawie mordu, które dostarczyło wielu bezcennych materiałów, takich jak zeznania ostatnich żyjących funkcjonariuszy NKWD. Stało się tak dzięki osobistemu zaangażowaniu majora KGB Olega Zakirowa, który wyszedł poza zaplanowany przez władze sowieckie zakres badań nad mordami stalinowskimi, dotarł do bezpośrednich świadków i wykonawców zbrodni katyńskiej dokonanej na Polakach przez NKWD w 1940 r., spisał i przechował ich zeznania.

„Pomimo upadku Związku Sowieckiego, niektóre z tajemnic tej zbrodni wciąż nie zostały w pełni wyjaśnione. Wciąż musimy dobijać się o prawdę” – podkreślił prof. Mirosław Golon.

Przypomniał, że w dniach 15-18 kwietnia 2021 r. IPN organizuje w formule online II Międzynarodowy Festiwal Filmowy o Totalitaryzmach „Echa Katynia”. Podczas wydarzenia zaprezentowanych zostanie ponad 20 różnych filmów z całego świata.

„Wszystkie łączy wysoki poziom artystyczny oraz prawda o totalitaryzmie. Program festiwalu wzbogacą debaty tematyczne oraz spotkania z twórcami. Warto dodać, że aż cztery filmy zostały wyprodukowane przez IPN w 2020 r. Podczas festiwalu odbędą się ich premierowe pokazy. Szczególnie polecamy filmy «Fort» oraz «Wybraniec bogów», których reżyserami i autorami zdjęć byli pracownicy Biura Edukacji Narodowej IPN” – przekazał naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Gdańsku Krzysztof Drażba.

Film w reżyserii Konrada Starczewskiego pt. „Wybraniec Bogów” opowiada historię Józefa Marcinkiewicza.

„Był to młody, niezwykle utalentowany matematyk. Latem 1939 r. wrócił do Polski do Polski, aby jako porucznik służyć w armii i bronić ojczyzny. 5 kwietnia 1940 został zamordowany przez Sowietów. Jego wczesna śmierć była wielkim ciosem dla polskiego świata nauki i prawdopodobnie najcięższą indywidualną stratą w czasie II wojny światowej” – mówił prof. Mirosław Golon.

Program festiwalu dostępny jest [tutaj].

W środę w Sali BHP Stoczni Gdańskiej odbyło się wirtualne otwarcie wystawy elementarnej przygotowanej przez Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Krakowie pt. „Zbrodnia Katyńska 1940. Zagłada polskich elit”. Po ekspozycji oprowadza historyk, edukator, pracownik Biura Edukacji Narodowej IPN w Gdańsku Bartosz Januszewski.

Prof. Mirosław Golon poinformował również, że z inicjatywy IPN w Zespole Szkół Chłodniczych i Elektronicznych w Gdyni zamontowano tablicę poświęconą nauczycielce Marii Odyniec, skazanej w czasach stalinowskich na 5 lat więzienia za głoszenie uczniom prawdy o walce AK i o Katyniu.

„We wrześniu będziemy chcieli zorganizować uroczyste odsłonięcie tej pamiątkowej tablicy. Maria Odyniec w najczarniejszą noc stalinowskiego zniewolenia głosiła młodzieży prawdę o zbrodniach Związku Sowieckiego. Gdyby nie Kościół, liczni mądrzy rodzice, a także właśnie tacy, odważni nauczyciele, Polska stałaby się kolejną sowiecką republiką, gdyż nie byłoby komu wychować młodych buntowników, którzy obalą komunizm” – mówił dyrektor IPN Gdańsk.

Dodał, że Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Gdańsku ufundowało obelisk poświęcony 80 ofiarom zbrodni katyńskiej, który został odsłonięty 21 września ub.r. przy klasztorze Braci Mniejszych Franciszkanów w Kadynach.

W piątek (16 kwietnia) IPN Gdańsk organizuje seminarium online dla nauczycieli pt. „Za pierwszego Sowieta”. W programie jest m.in. wykład badacza problematyki sowieckiej prof. Mariusza Wołosa oraz prezentacja teki edukacyjnej „Agresja sowiecka na Polskę i okupacja wschodnich terenów RP (1939-1941)”, o której opowie jej autorka Magdalena Dzienis-Todorczuk.

Pracownicy gdańskiego IPN przygotowali też materiał edukacyjny o zbrodni katyńskiej „Śpij kolego w ciemnym grobie, niech się Polska przyśni Tobie”.

PAP