Czechy: W Pradze przypomniano wydarzenia, które poprzedzały podpisanie deklaracji Wyszehradzkiej

Wydarzenia poprzedzające podpisanie deklaracji Wyszehradzkiej w 1991 r. były tematem debaty, zorganizowanej w poniedziałek przez Bibliotekę Vaclava Havla i Instytut Polski w Pradze. Zwrócono uwagę na solidarność regionu przy wycofywaniu wojsk sowieckich.

Michal Żantovski, dyrektor biblioteki i były doradca prezydenta Czechosłowacji, dyplomata, tłumacz i publicysta, przypomniał, że zanim podpisana została deklaracja w Wyszehradzie w lutym 1991 roku, Vaclav Havel wygłosił w styczniu 1990 r. w polskim Sejmie przemówienie, w którym mówił o współpracy w regionie. Powiedział też, że przedstawicieli Polski i Węgier chętnie zaprosiłby do Bratysławy na Słowacji, która wspólnie z Czechami tworzyła wówczas Czechosłowację.

Do tego spotkania doszło w kwietniu 1990 roku, wspominał Michal Żantovski, ale nie doszło do podpisania żadnych dokumentów i deklaracji, ponieważ jednym z uczestników szczytu był Wojciech Jaruzelski, a pozostali uczestnicy woleli podpisywać dokumenty z Lechem Wałęsą.

Mirosław Jasiński, były polski dyplomata, wcześniej dysydent i współzałożyciel Solidarności Polsko-Czechosłowackiej, zwrócił uwagę, że Vaclav Havel sformułował wówczas wizję, jakimi politykami powinni być dawni dysydenci. Przypomniał, że „Wyszehrad” nie był jedynie projektem politycznym, ale także miał wymiar intelektualny.

Rastislav Kaczer, nowy ambasador Słowacji w Pradze, doświadczony dyplomata, który między innymi zaangażowany był w wejście Słowacji do NATO, przypomniał, że w 1990 i 1991 roku ze strony państw zachodnich odzywały się głosy wahania w odpowiedzi na deklarację ze strony Europy Środkowej, że chce do NATO i Unii Europejskiej. Dawali nam odczuć, że współpraca w ramach regionu jest niezbędna. Podkreślał, że politycy Zachodu obawiali się, że nasze kraje przyniosą do struktur europejskich stare i pojawiające się na nowo historyczne konflikty. Zdaniem Rastislava Kaczera odpowiedzią była Grupa Wyszehradzka pokazująca, że współpraca jest możliwa.

Mirosława Jasiński zwrócił uwagę, że dla nieistniejącego jeszcze wówczas politycznego ugrupowania krajów Europy Środkowej wrogiem lub konkurentem nie była Rosja lub ZSRR, ale przyszli sojusznicy V4. Według niego zwłaszcza było to widoczne u dyplomacji Francji i Niemiec. Paradoksalnie, zauważył, że świadczyło to o znaczeniu projektu Grupy Wyszehradzkiej.

Michal Żantovski przypomniał treść Deklaracji z Wyszehradu, która została podpisana 15 lutego 1991 roku i podkreślił, że w zasadzie nie było w niej jasnych celów. Wspominano o budowie państwa prawa, demokracji, powrocie do europejskiego obszaru, a jeżeli cele były, jak na przykład budowa infrastruktury komunikacyjnej Północ-Południe, to nie zostały zrealizowane w ciągu 30 lat, skonstatował Michal Żantovsky.

Polski uczestnik debaty mówił o innym aspekcie, związanym z powstaniem Grupy Wyszehradzkiej. Przytaczając szczegóły, zwrócił uwagę, że jeszcze przed podpisaniem deklaracji kanclerz Niemiec Helmut Kohl zaoferował miliony marek za tranzyt wojsk sowieckich z Niemiec przez Czechosłowację. Czesi i Słowacy odmówili, to samo zrobili Węgrzy. W konsekwencji Moskwa zaczęła poważne rozmowy z Warszawą o procesie wycofania wojsk ZSRR z Polski.

Dyskutanci zwracali także uwagę na istniejący od 2000 roku Fundusz Wyszehradzki, który udziela wsparcia programom dotyczącym kultury i działań obywatelskich.

PAP