Białystok: Naukowcy o poszukiwaniach ofiar zbrodni systemów totalitarnych

Poszukiwanie i identyfikacja ofiar zbrodni systemów totalitarnych to nie tylko zagadnienie badawcze, ale też bardzo ważny problem społeczny – podkreślają uczestnicy dwudniowej międzynarodowej konferencji na ten temat, która od czwartku trwa w Białymstoku.

To inicjatywa Instytutu Pamięci Narodowej, realizowana wspólnie z Pomorskim Uniwersytetem Medycznym w Szczecinie (PUM). Biorą w niej udział naukowcy z Polski, Litwy, Rosji, Rumunii, Chorwacji i Holandii.

Konferencja odbywa się w czasie, gdy na terenie dawnego ogrodu przywięziennego Aresztu Śledczego w Białymstoku trwa kolejny etap prac ekshumacyjnych związanych ze śledztwami IPN. Śledztwa dotyczą m.in. zbrodni funkcjonariuszy UB. W pracach tych uczestniczą też od początku specjaliści z Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów, których zadaniem będzie próba identyfikacji ofiar.

Uczestnicy konferencji podkreślają, że poszukiwanie i identyfikacja ofiar, to nie tylko zagadnienie badawcze i problem naukowy, ale bardzo ważny problem społeczny.

– To zagadnienie, które bardzo wielu ludzi dotyka osobiście, przede wszystkim rodziny ofiar, które często przez dziesięciolecia czekają na informacje o swoich bliskich – podkreślał prezes IPN dr Łukasz Kamiński.

Odnosząc się do definicji grobu, jako miejsca złożenia szczątków ludzkich w ceremonii pogrzebowej, które to miejsce ma uregulowany status prawny Kamiński podkreślił, że w takim sensie praktycznie nie istnieją groby ofiar zbrodni komunistycznych w Polsce.

Przyjął cztery kategorie takich ofiar: to osoby zamordowane w aresztach (np. w czasie śledztw), osoby stracone na mocy bezprawnych wyroków sądowych, zmarłe w więzieniach i obozach pracy i poległe w walkach z siłami aparatu bezpieczeństwa.

– Zasadą chowania szczątków tych ofiar była zasada anonimowości, zarówno indywidualnej tożsamości, jak i miejsca pochowania – dodał prezes IPN.

Rektor PUM prof. Andrzej Ciechanowicz przypomniał, że trzy lata temu uczelnia zawarła z IPN porozumienie dotyczące działalności Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów.

– Identyfikacje genetyczne to pewny sposób przywracania tożsamości tym, którzy mieli być wymazani z kart historii, ze świadomości społecznej – mówił prof. Ciechanowicz, cytując preambułę tego porozumienia.

Prezentując wykład o tym, jakie znaczenie ma genetyka w identyfikacji ofiar i wyjaśniając przy tym podstawy naukowe takiej identyfikacji, zaznaczył, że bez materiału porównawczego DNA nawet najbardziej wyrafinowane metody badawcze nie pozwolą zidentyfikować ofiary.

Do porównania zbierany jest materiał od możliwie najbliższych krewnych. Prof. Ciechanowicz podkreślał, że przy identyfikacji nie można zakładać prawdopodobieństwa. „Tu się nie wolno w ogóle pomylić, ponieważ mówimy o tożsamości pojedynczych osób” – dodał.

Uczestnicy konferencji dyskutują też o doświadczeniach innych krajów w poszukiwaniu i identyfikacji ofiar zbrodni systemów totalitarnych. Jednym z tematów jest też obława augustowska, czyli akcja pacyfikacyjna, w której w lipcu 1945 r. z rąk Sowietów zginęło – według danych ze śledztwa IPN – ok. 600 działaczy podziemia niepodległościowego. Miejsce zbrodni i pochówku nie jest znane do dziś.

Obławie będzie też poświęcona oddzielna konferencja naukowa, która w sobotę odbędzie się w Augustowie.

PAP/RIRM