„Z Ojczyzny Jezusa „
Pokój i Dobro!
„Magnificat! Moja dusza wielbi Pana!” (Łk 1,46) W minioną sobotę (26.06.2010) podczas liturgii nieszporów o. Artemio Vítores, wikariusz kustodialny, poświęcił odnowiony ołtarz Niepokalanej Dziewicy. Dla naszej betlejemskiej wspólnoty, dla wiernych lokalnej parafii oraz dla pielgrzymów był do dzień szczególnie radosny. Po miesiącach przygotowań i pracy ołtarz Matki Bożej w bocznej kaplicy franciszkańskiego kościoła ma nową marmurową strukturę, a odnowiona figura Niepokalanej wygląda jakby została ubrana w całkowicie nową szatę.
Główną patronką franciszkańskiego kościoła przy bazylice Narodzenia w Betlejem jest św. Katarzyna, dziewica i męczennica z Aleksandrii. Tytuł aktualnej świątyni konsekrowanej w 1882 roku odzwierciedla wielowiekową tradycję szczególnego kultu św. Katarzyny aleksandryjskiej, zainicjowanego w okresie krzyżowców i kontynuowanego przez synów św. Franciszka. Bracia Mniejsi po osiedleniu się na początku XIV wieku w Betlejem rozpoczęli dodatkowo szerzenie kultu Matki Bożej i Dzieciątka Jezus.
Na początku wypada przypomnieć kilka historycznych faktów. Z kronik z końca XVI wieku dowiadujemy się, iż w kompleksie średniowiecznego klasztoru znajdowała się nieduża kaplica wybudowana na planie prostokąta wzdłuż północnego muru bazyliki Narodzenia. W pierwszym okresie franciszkańskiej obecności kaplica służyła braciom jako miejsce wspólnotowych modlitw. Uroczyste Msze święte i ważniejsze liturgie odprawiane były w bazylice Narodzenia. Od 1757 roku, kiedy franciszkanie i cała wspólnota katolicka została pozbawiona możliwości sprawowania liturgii w bizantyńskiej bazylice, kaplica św. Katarzyny stała się głównym miejscem liturgii franciszkanów i parafii rzymsko-katolickiej. Wzrost liczby miejscowych wiernych, którzy potrzebowali większej przestrzeń od tej jaką ofiarowała mała klasztorna kaplica zmusiły franciszkanów w XVIII wieku do pierwszej rozbudowy kaplicy św. Katarzyny. Przesunięto wtedy chór, który zajmował środkową część i dwa boczne ołtarze zostawiając więcej miejsca w centrum oraz dobudowano zakrystię. Kościół ten był nieduży, ale jak opisują go pielgrzymi był „piękny i estetycznie przystrojony”. Według historycznych źródeł właśnie w tym czasie nieduże pomieszczenie, służące wcześniej jako magazyn oliwy do lampek oświetlających sanktuarium Bożego Narodzenia, zostało zaadoptowane na kaplicę poświęconą Bogurodzicy Dziewicy. Bł. o. Frédéric Janssoone, zasłużony budowniczy nowej betlejemskiej świątyni, w swoim diariuszu napisał: „W lutym 1879 roku rozpoczęły się pierwsze prace przy rozbudowie kościoła św. Katarzyny. Kaplica Matki Bożej pozostanie w takim stanie w jakim jest obecnie”. Z tej krótkiej informacji dowiadujemy się, iż w przebudowie franciszkańskiego kościoła mała kapliczka poświęcona Matce Bożej pozostała nienaruszona.
Podczas prac archeologicznych prowadzonych w latach 1948 – 1951 przez franciszkańskie Studium Biblijne pod kierownictwem o. Belarmino Bagatti’ego, potwierdziła się teza o wcześniejszej datacji kaplicy w porównaniu z nowym kościołem. Pokaźne fragmenty murów kaplicy pochodzą bowiem z okresu krzyżowców i stanowiły część pomieszczeń klasztoru kanoników regularnych św. Augustyna. Kaplica zbudowana na planie kwadratu o szerokości i długości dochodzącej do 4 metrów przylega do północnej absydy bizantyńskiej bazyliki Narodzenia Pańskiego. Nie znamy wielu szczegółów długiej historii kultu Matki Bożej we franciszkańskim kościele św. Katarzyny w Betlejem. Warto jednak podkreślić, iż obecnie ołtarz z figurą Niepokalanej Dziewicy w górnej części oraz betlejemskim Dzieciątkiem Jezus w dolnej jest obok Groty Narodzenia drugim miejscem najczęściej nawiedzanym w betlejemskim sanktuarium przyjścia na ziemię Jezusa Chrystusa.
Każdy pielgrzym i turysta podczas wizyty w Betlejem zatrzymuje się przy tym ołtarzu, często zapalając wotywną świeczkę. Przewodnicy, wskazując na figurkę Dzieciątka Jezus opowiadają tutaj przebieg betlejemskiej liturgii Bożego Narodzenia. Pod mensą ołtarzową w dekoracyjnej wnęce jest wystawiona bowiem do adoracji wiernych oryginalna figurka Dziecięcia Jezus. Jest to drewniane, pięćdziesięciocentymetrowe Dzieciątko, zrobione w Hiszpanii i przywiezione do Betlejem w 1921 roku. Podczas betlejemskiej Pasterki figurka leży pod głównym ołtarzem. Po Mszy świętej patriarcha znosi ją procesyjnie do Groty Narodzenia, gdzie podczas śpiewu ewangelii jest kładziona najpierw na srebrnej gwieździe z napisem: „Tutaj z Dziewicy Maryi narodził się Jezus Chrystus”, a następnie jest składana w miejscu zwanym żłobkiem Jezusa. W Grocie Narodzenia figura pozostaje do uroczystości Objawienia Pańskiego, kiedy wraca do kościoła św. Katarzyny i zajmuje swoje miejsce w bocznej kaplicy. Dolna część ołtarza była wykonana kunsztownie w białym marmurze, zaś jego górna część z figurą Matki Bożej miała ładną klasyczna formę, wykonaną jednak z cementu i pomalowanego stiuku.
Po otrzymaniu pozwolenia zarządu Kustodii Ziemi Świętej rozpoczęły się mozolne poszukiwania właściwego projektu oraz kompetentnych wykonawców. Do przygotowaniu projektu aniołowie zesłali nam doświadczonego krakowskiego architekta pana Józefa Dudkiewicza. Jego projekt nawiązuje w stylu do wcześniejszej formy ołtarza, lecz różni się użytym materiałem. Nowy ołtarz jest wykonany z białego marmuru kararyjskiego z dodatkami zielonego, zwanego „guatemala”. Wykonanie projektu zostało powierzone palestyńskiemu rzeźbiarzowi Fawzi’emu Nastas z Betlejem. Pierwszego czerwca rozpoczęły się prace montażowe górnej części ołtarza. Na miejsce cementowych form zostały umieszczone marmury. Od mensy ołtarzowej wychodzą w górę dwa pilastry z białego marmuru zwieńczone korynckimi kapitelami. Szczyt wieńczy trójkątny tympanon z białego marmuru wypełniony zieloną „guatemalą”. Na tym tle został umieszczony symbol Ducha Świętego w formie gołębicy otoczonej złotymi promieniami. Srebrzona i złocona rzeźba w drewnie została wykonana w Krakowie. Nad kapitelami poniżej tympanonu jest dekoracyjny fryz, na którym widniej złocony napis: „TOTA PLUCHRA EST MARIA” (Cała piękna jesteś o Maryjo). Centralną część ołtarza wypełnia nisza zamykana srebrną, zaszkloną ramą. W niszy ustawiona jest półtora metrowej wysokości figura Niepokalanej pochodząca z Hiszpani, o czym świadczy napis: „Ofiarodawcy z Hiszpani dla Betlejem”. Podobnie jak betlejemskie Dzieciątko drewniana figura została wyrzeźbiona na początku dwudziestego wieku w katalońskiej miejscowości Olot, dla znanej firmy specjalizującej się w figurach sakralnych: „la Casa Viuda de Reixach”. Konserwacji figury, która nadała jej świeżości i blasku, dokonał pan Marek Wesołowski, dyplomowany konserwator z Krakowa. Jego artystyczny talent jest widoczny również w złoceniach marmurowych elementów ołtarza dekorujących jego dolną część oraz retuszach części dobudowanej. Nowym detalem odnowionej kaplicy jest marmurowa balustrada. Jej elementy wykonane w białym marmurze pochodzą z naszego kościoła i do czasów reformy posoborowej tworzyły balustradę prezbiterium.
„Magnificat! Moja dusza wielbi Pana!”. Podobnie jak w poprzednich inicjatywach mających na celu upiększenie betlejemskiej świątyni przede wszystkim trzeba dziękować Panu Bogu za siły i błogosławieństwo. Słowa wdzięczności pragnę skierować również do licznych ofiarodawców, dzięki którym mogliśmy dokończyć to szlachetne przedsięwzięcie. Szczególne słowa podziękowania należą się Polakom z Chicago. Maryi, Niepokalanej Dziewicy polecam ks. Tadeusza Dzieszko z parafianami św. Konstancji oraz ks. Jacka Wronę z wiernymi z parafii św. Władysława.
jk