Zabytkowy krzyż górniczy z XIX w. odnowiony

Po ponad dziewięciu miesiącach prac, kosztem 50 tys. zł, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (SMZT) odrestaurowało XIX-wieczny kamienny krzyż, zwany gwareckim – od dawnych przedsiębiorców branży wydobywczej.

Przydrożny, murowany krzyż przy ul. Górniczej pochodzi z 1878 roku. Jego lokalizacja jest nieprzypadkowa, gdyż zbudowano go na trasie, którą przed laty gwarkowie chodzili codziennie na kopalnianą szychtę w rejonie tzw. Lyszcza, miejsca wydobycia galeny srebronośnej, już od XVI stulecia – przypominają przedstawiciele SMZT.

Jak podkreślają, obiekt był w fatalnym stanie technicznym, a dla lokalnego dziedzictwa ma ogromne znaczenie. O jego ocalenie zaapelowali okoliczni mieszkańcy. W Wielki Piątek oficjalnych odbiorów dokonała powiatowa konserwator zabytków.

Pieniądze na odnowienie krzyża przekazało SMZT, organizacja, która zarządza dwoma obiektami światowego dziedzictwa UNESCO w Tarnowskich Górach – Zabytkową Kopalnią Srebra i Sztolnią Czarnego Pstrąga.

„Ratowanie zbytków to jeden z naszych celów statutowych. Robimy to od ponad 65 lat. To nasz obowiązek, aby dziedzictwo materialne, a także niematerialne, przetrwało. Jest to dar dla kolejnych pokoleń” – powiedział szef stowarzyszenia Zbigniew Pawlak.

Zgodnie z planami, prace konserwatorskie zakończyły się przed Świętami Wielkanocnymi, jednak z powodu epidemii koronawirusa oficjalna prezentacja krzyża odbędzie się w późniejszym czasie. Zabytek odrestaurowała wynajęta przez SMZT pracownia „Konserwacja Zabytkowej Architektury” pod kierunkiem konserwatorów Mileny Mzyk-Makosz i Dariusza Makosza z Tarnowskich Gór.

Jak wyjaśniła Milena Mzyk-Makosz, kamienny krzyż przy ul. Górniczej jest charakterystycznym przykładem małej architektury sakralnej, wznoszonej licznie na Górnym Śląsku od XIX do połowy XX wieku. Były to przeważnie fundacje prywatne, nie tylko ziemiańskie i przedsiębiorców, ale najczęściej bogatych chłopów, czy całych społeczności gminnych.

„Krzyż z ulicy Górniczej cechują charakterystyczne dla II poł. XIX w. rozwiązania formalne i materiałowe – dość smukła, trójczłonowa budowa krzyża wykutego w piaskowcu, czy figura Chrystusa, wykonana jako odlew ze stopu cynku” – dodał Dariusz Makosz.

Podczas prac konserwatorskich został gruntownie odnowiony krzyż, także elementy figury Chrystusa, renowacji poddano także stalowe ogrodzenie. Sam krzyż posadowiono na nowym fundamencie.

Starania o ocalenie zabytku rozpoczęły się przed kilkoma laty, gdy do SMZT zgłosili się mieszkańcy ul. Górniczej, zatroskani stanem technicznym krzyża. Ówczesny zarząd Stowarzyszenia podjął jednogłośnie decyzję, by obiekt za wszelką cenę odrestaurować ten obiekt. Później doszło do zawarcia umowy z właścicielami działki, którzy bezpłatnie przekazali część gruntu, na którym stoi zabytek. W lipcu 2019 r. krzyż został zdemontowany i przewieziony do tarnogórskiej pracowni.

PAP