Naukowcy Instytutu Pileckiego proponują nowe spojrzenie na Pakt Ribbentrop-Mołotow
W związku ze zbliżającą się 82. rocznicą podpisania dokumentu inaugurującego II wojnę światową, naukowcy Instytutu Pileckiego proponują, aby spojrzeć na Pakt Ribbentrop-Mołotow w nowy sposób.
„Pakt Ribbentrop-Mołotow, podpisany 23 sierpnia 1939 r. przez Joachima von Ribbentropa i Wiaczesława Mołotowa, to koło zamachowe niemieckiej i sowieckiej machiny terroru, o którym słusznie mówi się, że był czwartym rozbiorem Polski” – napisano w informacji.
Eksperci Instytutu Pileckiego proponują, aby spojrzeć na Pakt Ribbentrop-Mołotow w szerszym kontekście, czyli końca marzenia o wolnej Europie Środkowej, odrodzonej po I wojnie światowej oraz imperialnej kolonizacji wzorowanej na kolonizacji Afryki.
Pakt Ribbentrop-Mołotow podpisany przez ministra spraw zagranicznych III Rzeszy oraz ludowego komisarza spraw zagranicznych ZSRS został zawarty w Moskwie w obecności Józefa Stalina. Wraz z tajnym protokołem dodatkowym, dokument zawierał podział stref interesów w Europie Środkowej i Wschodniej. Jednocześnie oznaczał rozbiór Polski, a także zniszczenie jej państwowości oraz faktyczną kolonizację jej terytorium przez dwa totalitarne imperia.
„Rozważając współpracę niemieckiego i sowieckiego totalitaryzmu, często nie zdajemy sobie sprawy z faktu współpracy intelektualnej, sięgającej XIX wieku, w dziedzinie nauk społecznych między Niemcami a Rosjanami” – powiedział dr Jerzy Rohoziński z Instytutu Pileckiego.
Badacz wyjaśnił, że chodzi tutaj o popularną w naukach niemieckich ideę „produkcyjności”.
„Ta myśl bardzo silnie wpłynęła także na sowieckich planistów w latach 20. i 30. Zgodnie z ideą niemieckiego kolonializmu Paula Rohrbacha ludzie – którzy nie wytwarzają nic użytecznego na potrzeby imperium, a tyczy się to zarówno narodów, jak i jednostek – nie powinni domagać się prawa do przetrwania” – powiedział.
Przypomniał, że te słowa zostały wypowiedziane w kontekście niemieckich doświadczeń kolonialnych w Afryce, jednak związane z nimi podejście bardzo silnie zaważyło zarówno na niemieckim, jak i sowieckim totalitaryzmie.
„To pokazuje, że te wzajemne wpływy niemiecko-sowieckie rozwijały się na długo przed Adolfem Hitlerem. Niestety, wynikająca z nich współpraca dała tragiczne owoce w postaci ludobójczych praktyk obu totalitaryzmów. Idee te stały choćby za deportacjami Polaków do Kazachstanu, o czym piszę w swojej nowej książce zatytułowanej +Pionierzy w stepie. Kazachstańscy Polacy jako element sowieckiego projektu modernizacyjnego+” – dodał dr Jerzy Rohoziński.
Z kolei prof. Grzegorz Kucharczyk, kierownik sekcji Europy Środkowej w Instytucie Pileckiego, zwrócił uwagę na to, że Pakt Ribbentrop-Mołotow może być postrzegany jako zagłada idei niepodległej Europy Środkowej, która odrodziła się po I wojnie światowej.
„23 sierpnia 1939r. został wydany wyrok na Europę Środkową. Pakt Ribbentrop-Mołotow oznaczał koniec dla niepodległych państw, od republik nadbałtyckich aż po Bałkany. Tak rozumiana Europa Środkowa zakończyła swoją historię” – ocenił prof. Grzegorz Kucharczyk.
W informacji przypomniano, że Pakt Ribbentrop-Mołotow był przede wszystkim wyrokiem wydanym na miliony mieszkańców Europy Środkowej. Dlatego 23 sierpnia obchodzimy Europejski Dzień Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu, ustanowiony przez Parlament Europejski w 2008 r.
„To symboliczny dzień, ważny dla Instytutu Pileckiego, który w swojej działalności skupia się na temacie dwóch totalitaryzmów” – napisano.
„W tym dniu, w sposób szczególny, wspominamy naszego patrona, rtm. Witolda Pileckiego, który dokonał rzeczy niewyobrażalnej – dobrowolnie zstąpił do piekła. Jako ochotnik trafił do KL Auschwitz, informując świat o Holocauście. Po wojnie został bestialsko zamordowany przez komunistów, a miejsce jego pochówku do dziś pozostaje nieznane. Instytut Pileckiego gromadzi świadectwa ofiar i świadków zbrodni obu reżimów, starając się także wydobywać na światło dzienne przykłady człowieczeństwa i bohaterstwa w tych czasach pogardy dla ludzkiego życia” – podkreślił dr Jerzy Rohoziński.
Instytut Pileckiego organizuje także spotkanie online pt. „+Diabelski sojusz+: Pakt Ribbentrop-Mołotow”. Podczas dyskusji naukowcy z Instytutu Pileckiego będą rozmawiać m.in. o konsekwencjach Paktu dla inteligencji polskiej oraz wymiarach współpracy III Rzeszy i Związku Sowieckiego. Webinar odbędzie się 24 sierpnia br., o godz. 18.00.
PAP