Dokumenty Jana Dąbskiego w Archiwum Akt Nowych

Dokumenty Jana Dąbskiego, przewodniczącego polskiej delegacji, która w 1920 r. zawarła pokój w Rydze: m.in. robocza mapa, na której zachowały się ślady negocjacji przebiegu wschodniej granicy RP – zostały w piątek przekazane do Archiwum Akt Nowych.

W piątek Archiwum Akt Nowych wzbogaciło się o zbiór dokumentów rodzinnych Jana Dąbskiego, kierownika Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz Przewodniczącego Polskiej Delegacji podczas rokowań w Mińsku i Rydze w 1920 i 1921 r. Wśród przekazanych oryginalnych dokumentów znajdują się bezcenne fotografie, mapy i raporty powstałe podczas negocjacji traktatowych, a także kilkutomowy dziennik działań bojowych 4 Pułku Piechoty Legionów.

Jan Dąbski był ministrem spraw zagranicznych w rządzie RP utworzonym w 1919 r. To on stanął na czele polskiej delegacji, która w Mińsku, Moskwie i Rydze finalizowała rozmowy pokojowe z sowietami.

Tadeusz Krawczak, dyrektor Archiwum Akt Nowych przypomniał, że Jan Dąbski (ur. 10 kwietnia 1880) już w młodości zaangażował się w tworzenie polskiego ruchu ludowego w Galicji, wstępując do PSL. Wraz z Bolesławem Wysłouchem dokonał rozłamu w polskim ruchu ludowym, powołując do życia w 1913 r. PSL-Piast. Dąbski działał w ruchu niepodległościowym jeszcze w czasach szkolnych, gdy związał się z organizacja Zarzewie. To z jej ramienia tworzono drużyny strzeleckie Sokół, z których rekrutowało się wielu legionistów.

W 1914 r. Dąbski wstąpił do Legionów, służył w 4 Pułku Piechoty, tzw. „czwartakach”. Był też komisarzem werbunkowym legionów na okręg lubelski. W czasie tworzenia zrębów niepodległości Dąbski znalazł się w Radzie Obrony Państwa z ramienia ruchu ludowego, potem został ministrem spraw zagranicznych.

Wśród przekazanych do AAN dokumentów jest cały szereg materiałów związanych z Traktatem Ryskim – układy o repatriacji ludności, warunki pokoju pomiędzy państwami.

 „Ciekawa jest robocza mapa wykreślania granicy Polski podczas traktatu ryskiego. Po konserwacji okazało się, że na mapie są ślady pracy – wycierania gumką kolejnych wersji granicy. Niebieską kredką wyrysowano granicę wyznaczoną podczas II traktatu rozbiorowego – bo tak mniej więcej miała przebiegać granica II RP na wschodzie. Czerwoną kreską zaznaczono natomiast ostateczny przebieg granicy wyznaczonej Traktatem Ryskim. Pomiędzy tymi liniami są ślady poprawek, które dokumentują szczegółowe negocjacje przebiegu granicy” – mówił Tadeusz Krawczak.

Żona Jana Dąbskiego – Zofia – w młodości także działała w środowiskach niepodległościowych. Była jedną z założycielek tzw. Gospody Legionistów w Wiedniu. Ta organizacja, w której działały głównie kobiety, organizowała wsparcie materialne dla żołnierzy, przygotowywała paczki gwiazdkowe, pomagała rodzinom odszukać jeńców. W przekazanym w piątek zbiorze są też dokumenty związane z działalnością Gospody Legionowej.

Dokumenty przechowywane były w mieszkaniu Dąbskich przy al. 3 maja. Ocalały niemal cudem – podczas wojny w budynek trafiła bomba, ale nie wybuchła – przebiła kilka pięter i zatrzymała się w piwnicy, ale nie doprowadzając do zawalenia się budynku.

Tadeusz Krawczak przypomniał, że w piątek przypada 95. rocznica podpisania Traktatu Ryskiego, którego dotyczy część przekazanych dokumentów. Podpisanie traktatu miało miejsce 18 marca 1921 o godz. 20:30 w Pałacu Czarnogłowców w Rydze. Traktat kończył wojnę polsko-bolszewicką z lat 1919-1920, ustalał przebieg granic między tymi państwami oraz regulował inne sporne kwestie. Poprzedzony był umową o rozejmie między Rzeczpospolitą Polską a Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republiką Rad i Ukraińską Socjalistyczną Republiką Rad.

PAP/RIRM