W służbie małżeństwu i rodzinie

Laudacja ks. prof. dr. hab. Mirosława Kalinowskiego, prorektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, na cześć JE księdza biskupa Stanisława Stefanka, ordynariusza łomżyńskiego, dyrektora Instytutu Studiów nad Rodziną UKSW, uhonorowanego 17 kwietnia 2008 r. Medalem za Zasługi dla KUL

Instytut Nauk o Rodzinie, którego jestem skromnym reprezentantem, podjął inicjatywę uhonorowania osoby księdza biskupa doktora Stanisława Stefanka, inaugurując tym znaczącym wydarzeniem całoroczne obchody 10-lecia działalności kierunku nauki o rodzinie w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. Nie jest to wybór przypadkowy, gdyż życiorys dzisiejszego Laureata znakomicie wpisuje się w obszar służby rodzinie, we wszelkich jej wymiarach, również w płaszczyznach najbliższych środowisku akademickiemu, mam tu na myśli działalność naukowo-dydaktyczną i badawczą.

W roku 1959 bardzo młody ks. Stanisław Stefanek, miał wówczas tylko 23 lata, przybył na KUL na studia specjalistyczne z zakresu teologii biblijnej, wieńcząc je doktoratem. Od roku 1972 podjął obowiązki nauczyciela akademickiego w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, prowadząc zajęcia dydaktyczne z zakresu teologii biblijnej, małżeństwa i rodziny. Prawie 30 lat związany jest z Instytutem Studiów nad Rodziną w Łomiankach, pełniąc funkcję wicedyrektora i nieprzerwanie od 1993 roku dyrektora tej placówki uniwersyteckiej. Laureat obchodzi więc w tym roku 15-lecie kierowania Instytutem Studiów nad Rodziną Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Aktywna obecność naukowa księdza biskupa w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w fazie wstępnej wiązała się z Podyplomowym Międzywydziałowym Studium nad Rodziną działającym pod auspicjami Wydziału Nauk Społecznych, następnie liczne referaty w ramach Duszpasterskich Wykładów Akademickich, Dni Duchowości, sympozja i konferencje biblistów, pastoralistów, apologetów. Od roku 1999 to również ścisła współpraca z Instytutem Nauk o Rodzinie KUL, w bardzo ważnym okresie usamodzielnienia kierunku studiów licencjackich i magisterskich na niwie akademickiej, wypracowania standardów nauczania, opisu kwalifikacji zawodowych absolwentów oraz powoływania gremiów naukowych. (Obecnie 9 ośrodków dydaktycznych prowadzi kształcenie familiologów, wśród nich są uniwersytety: UKSW, KUL, UO, UMK, UWM oraz PAT, Wyższa Szkoła Gaudium w Gdańsku, Wyższa Szkoła F. Modrzejewskiego w Krakowie). Laureat z entuzjazmem przyjął propozycję członkostwa w Radzie Programowej zeszytu poświęconego naukom o rodzinie wydawanego w serii „Roczników Teologicznych KUL”.

Ksiądz biskup Stanisław Stefanek jako pasterz i nauczyciel akademicki, to dwa obszary, jakie pragnę podjąć w mojej laudacji, koncentrując się jednak na temacie małżeństwa i rodziny.

We wczesnych latach siedemdziesiątych ksiądz biskup podjął się prowadzenia punktu konsultacyjnego Instytutu Studiów nad Rodziną w Szczecinie założonego przez ks. bp. prof. Kazimierza Majdańskiego w Łomiankach k. Warszawy. Episkopat Polski powierzał księdzu biskupowi liczne funkcje: członka Komisji ds. Misji (1980-1989), Komisji ds. Zakonnych (1980-1994), Komisji ds. Liturgii (1989-1994), od 1980 r. członka Komisji ds. Rodziny, następnie jej wiceprzewodniczącego i przewodniczącego do 2007 roku. Od roku 1993 pozostaje członkiem prezydium Papieskiej Rady ds. Rodziny.

W realizacji posługi pasterskiej, a w niej funkcji kerygmatycznej, Laureat podejmował pogłębioną refleksję biblijno-pastoralną nad rodziną – Kościołem domowym, jaką zaprezentował wspólnocie wierzących Jan Paweł II w adhortacji „Familiaris consortio” (1981). Powyższą problematykę rozbudował w Międzynarodowy Rok Rodziny w roku 1994. Istotnymi inspiracjami były również enuncjacje papieskie zawarte w Liście do Rodzin w tym samym roku. Ksiądz biskup Stefanek z wielkim poświęceniem podjął się zadania promocji i popularyzacji encykliki Jana Pawła II – kluczowej dla duszpasterstwa rodzin w Kościele Powszechnym, chodzi o dokument „Evangelium vitae” o wartości i nienaruszalności życia ludzkiego. Publikował swoje wystąpienia m.in. w takich periodykach, jak: „Dziennik Związkowy”, „Głos Katolicki”, „Głos dla Życia”, biuletyn Katolickiej Agencji Informacyjnej, „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, „Łomżyńskie Wiadomości Diecezjalne”, „Msza Święta”, „Niedziela”, „Nasz Dziennik”, „Słowo – Dziennik Katolicki”, „Powiernik Rodzin”, „Tygodnik Ostrołęcki”, „Przewodnik Katolicki”, „Różaniec”.

Znaczący jest również dorobek naukowy Laureata w czasopismach naukowych, np. „Episteme”, „Studia nad Rodziną UKSW” czy „Roczniki Teologiczne KUL”.

W działalności w Kościele łomżyńskim należy dostrzec powołanie z jego inicjatywy Katolickiego Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego w diecezji łomżyńskiej (2003) oraz Diecezjalnego Radia Nadzieja (2001), gdzie wygłaszał cotygodniowe słowo pasterskie. W publikacji poświęconej osobie księdza biskupa z racji jubileuszu jeden z rozdziałów dzieła zatytułowano „Medialny Pasterz”. Nie stroni od mediów, przeciwnie – chętnie w nich występuje, przedstawiając eklezjalną wizję małżeństwa i rodziny. Oprócz wymienionych czasopism zabiera głos w rozgłośniach radiowych i stacjach telewizyjnych, takich jak m.in. Diecezjalne Radio Nadzieja, Radio Józef, Radio Maryja, Telewizja Trwam. Jest bardzo dociekliwym rozmówcą poruszającym się w obszarze egzegetyczno-profetycznym, wymagając od odbiorców wysiłku docierania do źródeł ksiąg objawionych. Wytrawna znajomość zagadnień biblijnych sprawia, iż ksiądz biskup Stanisław Stefanek jest cenionym i poszukiwanym prelegentem.

Wiodącym przesłaniem dzisiejszego Laureata w służbie małżeństwu i rodzinie jest wyraźne ukierunkowanie na wychowawczą funkcję rodziny, osadzoną na chrześcijańskiej koncepcji człowieka. Antropologia stanowi kanwę do budowania wszelkich struktur i systemów służących małżeństwu i rodzinie.

W rodzinie na pierwszym miejscu umieszczane są kontakty personalne, a w ich tle odniesienie do świata nadprzyrodzonego i materialnego. Powyższa hierarchia, mocno podkreśla w swoich wystąpieniach ksiądz biskup Stefanek, wpływa na nadrzędność przekazu emocjonalnego, atmosfery bezpośredniości i otwarcia, zaufania, życzliwości, wierności i oddania. Środowisko rodzinne, będąc naturalnym kontekstem wychowawczym, odpowiada naturalnym potrzebom dziecka, przede wszystkim psychicznym: miłości, bezpieczeństwa, bliskości, przynależności i szacunku, wzoru i ideału. Ich zaspokojenie zapewnia w nim stan wewnętrznej harmonii, otwartość na otoczenie oraz pozytywny stosunek do ludzi. Klimat rodzinny wzmacnia skuteczność oddziaływań pedagogicznych i wychowawczych. Przekaz norm postępowania, istotnych zarówno dla życia jednostkowego, jak i społecznego, obowiązku i odpowiedzialności, bezinteresowności i sensu życia, wpisuje się głęboko w psychikę dziecka. Następujący wówczas proces internalizacji, włączenia w strukturę osobowości norm, wartości i zasad uznawanych w rodzinie, sprawia, że stają się one względnie trwałymi cechami charakteru dziecka. W sposób naturalny potrafi współczuć zarówno osobom bliskim, jak i każdemu cierpiącemu, chętnie pomoże słabszemu i włączy się w ustrukturyzowane działania służące potrzebującym.

Środowisko rodzinne, dobitnie referuje ksiądz biskup, uczy dziecko zdolności współdziałania. Chociaż w początkowej fazie dokonuje się to na płaszczyźnie wewnątrzrodzinnej, to jednak celem aktywności w tym względzie jest umiejętność współdziałania w każdej społeczności ludzkiej. Dziecko uczy się współżyć i współdziałać w rodzinie w pierwszej fazie w oparciu o zasadę naśladownictwa rodziców i starszego rodzeństwa. Na etapie dorastania dziecka powyższa reguła ustępuje potrzebie identyfikacji i tożsamości z postawami najbliższych osób. Dojrzewanie postaw będzie następowało w grupach zarówno formalnych, w przedszkolu i szkole, jak i nieformalnych, na placu zabaw. Konfrontacja wyniesionego z domu modelu współżycia i współdziałania z szerszym otoczeniem prowadzi do zwrotnego komunikatu dotyczącego akceptacji lub odrzucenia poznanych w rodzinie zasad życia społecznego.

Więzi w rodzinie jako podstawa współżycia w sposób bezpośredni rzutują na komunikację, interakcje i relacje społeczne. Rodzina jest więc szkołą cnót potrzebnych wszelkim społecznościom (por. „Familiaris consortio” 36). Najwłaściwszym środowiskiem wychowawczym do kształtowania postaw społecznych jest środowisko rodzinne. Rodzina jest pierwszą i podstawową szkołą uspołecznienia. Będąc wspólnotą miłości, w czynieniu daru z siebie jest prawem, nadaje kierunek i warunkuje wewnętrzny wzrost. Komunia małżeńska i rodzinna jest „konkretną i skuteczną pedagogią dla czynnego, odpowiedzialnego i owocnego włączenia się dzieci w życie społeczne o szerszym zasięgu” (tamże, 37). Środowisko rodzinne posiada cele i wartości angażujące jego uczestników. Dostarcza ono wszystkich elementów dla właściwego kształtowania postaw prospołecznych.

Wychowanie człowieka motywowane w ciągu wieków racjami nadprzyrodzonymi, płynącymi ze źródeł objawienia i ksiąg świętych istniejących systemów religijnych, jest wypierane z rzeczywistości życia społecznego. W świecie, który przyjmuje tylko to, co sprawdzalne, i odrzuca Boga w imię ukochania człowieka, coraz głośniej wypowiadane są słowa, że prawdziwa miłość w małżeństwie i rodzinie możliwa jest na zasadach „Tego, który nas do końca umiłował”. Tej prawdzie służy dzisiejszy Laureat, dlatego Instytut Nauk o Rodzinie KUL z wielką radością przyjmuje fakt uhonorowania JE księdza biskupa Stanisława Stefanka Medalem za Zasługi dla KUL i kultury chrześcijańskiej w Polsce.