Archiwum IPN pozyskało z USA film z 1927 r. o wizycie „hallerczyków” w Polsce
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej pozyskało z USA film dokumentalny z 1927 r., który opowiada o wizycie w Polsce weteranów słynnej Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera. To unikatowe dzieło, przedstawia Polskę zaledwie dziewięć lat po odzyskaniu niepodległości – podkreślają archiwiści.
O sprowadzeniu do Polski ze Stanów Zjednoczonych filmu pt. „Z wycieczki Stowarzyszenia Weteranów do Polski” IPN poinformował na swojej stronie internetowej.
„Film jest zapisem odwiedzin Ojczyzny przez kombatantów, ochotników amerykańskiej Polonii do tzw. Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera, sformowanej we Francji w 1917 r. Na taśmie filmowej 35 mm możemy zobaczyć unikatowe obrazy miast Polski” – podał Instytut.
Według archiwistów operator kamery uwiecznił m.in. generałów Józefa Hallera i Mariusza Zaruskiego, działaczy Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP), m.in. dr. Teofila Starzyńskiego i Agnieszkę Wisłę, a także – jak czytamy w komunikacie IPN – pokazy zręcznościowe żołnierzy 15. Pułku Ułanów i 7. Pułku Strzelców Konnych na Polach Grunwaldzkich w Poznaniu oraz paradę 13. Dywizji Piechoty w Równem na Wołyniu.
„Film został wykonany przez anonimowego operatora prawdopodobnie na zlecenie SWAP. Nie znamy daty premiery filmu” – dodali archiwiści IPN.
Dokument o wizycie „hallerczyków” w Polsce powstał z porwanych fragmentów taśmy światłoczułej, które odnaleziono w archiwum Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce. Następnie je połączono i przegrano na nośnik cyfrowy formatu DVD. 17 listopada 2011 r. był pokazany w Konsulacie RP w Nowym Jorku.
Po siedmiu latach kopia filmu trafiła do Polski na podstawie umowy podpisanej pomiędzy SWAP a Archiwum IPN. Konserwację i renowację filmu przeprowadzono w pracowniach Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego przy współpracy pracowników IPN.
Premiera zrekonstruowanego filmu planowana jest na grudzień br.
Armia Polska we Francji (od koloru mundurów zwana Błękitną Armią) powstała z inicjatywy Romana Dmowskiego i kierowanego przez niego Komitetu Narodowego Polskiego. Dekret o jej utworzeniu wydał 4 czerwca 1917 r. prezydent Francji Raymond Poincare.
Główny trzon Błękitnej Armii stanowili Polacy z Francji i USA oraz byli polscy jeńcy wojenni z armii zaborczych. W ocenie Teofila Lachowicza, opiekuna archiwum Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, wstąpiło do niej ponad 20 tys. polskich ochotników z Ameryki, dzięki czemu w ogóle mogła ona powstać. Pierwsza grupa polskich żołnierzy dotarła transportem przez Ocean Atlantycki do Francji pod koniec grudnia 1917 r.
PAP/RIRM