Uwaga! Zawał

Zawał serca zawsze budzi lęk wśród pacjentów. Jest on tym bardziej
uzasadniony, gdy słyszy się o statystykach chorób serca i układu krążenia, które
w Polsce wciąż znajdują się na czele listy najgroźniejszych schorzeń
powodujących inwalidztwo i śmierć. Mimo ogromnego postępu medycyny nadal nie
udaje się uratować wielu osób z zawałem. Aby zminimalizować ryzyko zawału,
powinniśmy dbać o nasze serce.

Serce często porównywane jest do silnika napędzającego organizm. Tak jak
samochód nie pojedzie bez silnika, tak też i człowiek nie może żyć bez serca.
Mimo że to całkiem niepozorny organ – kształtem przypomina ludzką pięść, jego
waga sięga 280-340 g u mężczyzn i 230-280 g u kobiet – to jest on dla organizmu
niezbędny.
Znajduje się w środkowej części klatki piersiowej, nieco za
mostkiem, w okolicy zwanej śródpiersiem, między płucami. Jego szczyt pochylony
jest ku prawej stronie ciała, a koniuszek ku lewej (stąd często mówi się
potocznie, że serce znajduje się po lewej stronie naszego ciała).
Serce
utworzone jest głównie z mięśnia zwanego sercowym. Mięsień ten otoczony jest
przez dwie cienkie blaszki zabezpieczające, z których zewnętrzna nosi nazwę
nasierdzia, a wewnętrzna wsierdzia. Wnętrze serca podzielone jest na cztery
przestrzenie. Dwie dolne – prawa i lewa – tworzą komorę. Przed każdą z nich
znajduje się mniejsza jama nazywana odpowiednio prawym i lewym przedsionkiem.
Ściany rozdzielające przedsionek i komorę noszą nazwę przegród
przedsionkowo-komorowych, w których zlokalizowane są ujścia
przedsionkowo-komorowe umożliwiające przepływ krwi z przedsionków do komór. We
wszystkich czterech ujściach umocowane są odpowiednie zastawki. To one regulują
kierunek przepływu krwi i nie pozwalają na jej cofanie z wielkich tętnic do
komór ani z komór do przedsionków.
Serce człowieka to niezwykle czuły i ważny
narząd. Nie odpoczywa i nie zasypia. Od prawidłowości jego działania zależy
sprawne funkcjonowanie całego organizmu. Dlatego o jego kondycję musimy dbać
przez całe życie.

Kiedy następuje zawał serca?

To, czy u danej osoby dojdzie do zawału serca, zależy od stanu jej tętnic
wieńcowych doprowadzających do mięśnia sercowego krew i składniki odżywcze.
Jeśli są one zwężone – a są zwężone u osób chorych na miażdżycę – serce
stopniowo otrzymuje mniej tlenu, przez co człowiek bardziej się męczy, odczuwa
bóle w klatce piersiowej i inne dolegliwości. Wymienione objawy wskazują na
chorobę wieńcową serca. Im bardziej zaawansowana jest miażdżyca, tym trudniej
krew przeciska się przez zwężone tętnice wieńcowe. Może się więc zdarzyć, że
nagły skurcz tętnic – spowodowany np. nadmiernym wysiłkiem fizycznym, silnym
stresem albo powstaniem drobnego skrzepu krwi – zatka którąś z nich, odcinając
dojście do fragmentu serca. W efekcie ta część mięśnia sercowego obumiera. I to
właśnie nazywa się zawałem serca czy, potocznie mówiąc, atakiem serca. Jeżeli
nie dojdzie do szybkiego odblokowania tętnicy doprowadzającej krew, nastąpi
całkowite obumarcie serca i śmierć. Im dłużej trwa niedotlenienie omawianego
organu, tym większe spustoszenie czyni w nim zawał.
W Polsce rocznie ok. 100
tys. osób przechodzi zawał, niestety blisko 45 tys. z nich nie udaje się
uratować.

Nie dbać, znaczy chorować i umierać

Serce przez całe nasze życie rytmicznie tłoczy krew docierającą do każdego
zakątka ciała. By mogło bez żadnych przerw i zakłóceń pracować przez
kilkadziesiąt lat, musimy o nie dbać. Zaniedbując je, z góry skazujemy się na
choroby i przedwczesną śmierć. A co lubi serce? Lubi, gdy jesteśmy aktywni
fizycznie, wybieramy urozmaicone, lekkostrawne pożywienie zjadane bez pośpiechu,
gdy unikamy stresu, a jego ewentualny nadmiar „rozładowujemy”, relaksując się na
basenie, w parku, lesie czy podczas rowerowej przejażdżki. Nie bez znaczenia są
tutaj także systematyczne badania kontrolne, szczególnie gdy jesteśmy w grupie
ryzyka, tj. mamy nadwagę, miażdżycę, nadciśnienie, cukrzycę albo też jesteśmy
obciążeni genetycznie chorobami kardiologicznymi.

———————

Jak uniknąć zawału serca?
– stosować dietę z
przewagą warzyw i owoców
– nie zaniedbywać codziennej porcji wysiłku
fizycznego
– rozładowywać nagromadzony stres poprzez relaksację, np. spacery,
porządkowanie ogrodu, czytanie ulubionych lektur, spotkania z bliskimi,
przyjaciółmi
– pozbyć się nałogów: palenia, nadużywania alkoholu

Kontrolować:
– ciśnienie tętnicze, tak aby było niższe
niż 140/90 mmHg
– chorobę cukrzycową
– poziom cholesterolu, a zwłaszcza
LDL (tzw. zły cholesterol)
– wagę ciała, dbając o obwód w talii – panie
poniżej 88 cm, panowie poniżej 102 centymetrów.

———————

 

Typowe objawy zawału
– uporczywy ból w klatce piersiowej,
najczęściej w okolicy mostka; zazwyczaj promieniuje do żuchwy – dolnej szczęki,
lub obu barków, rzadziej do pleców czy nadbrzusza
– bezdech i niepokój w
okolicy brzusznej, przypominający ciężką niestrawność
– nagłe osłabienie lub
zawrót głowy
– duszność, zimne poty, uczucie lęku
– zasłabnięcie i utrata
przytomności.

Co robić w przypadku podejrzenia zawału?
Najważniejsza
jest szybkość działania. Im szybciej lekarze przywrócą przepływ krwi przez
tętnicę wieńcową, tym mniejsza część serca ulegnie uszkodzeniu. Liczy się każda
minuta! Dlatego w żadnym wypadku nie należy czekać, aż ból o charakterze
zawałowym sam minie. Trzeba natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe, aby
bezpiecznie przewiozło chorego do najbliższego ośrodka mogącego zapewnić
właściwą terapię.

W tym celu
– telefonujemy pod numer 112 i dyspozytorowi
medycznemu przekazujemy informację o dolegliwościach oraz dokładny adres miejsca
zdarzenia
– możemy podać tabletkę zawierającą kwas acetylosalicylowy (np.
aspirynę, polopirynę). Należy ją rozgryźć, popijając niewielką ilością wody
–
mierzymy ciśnienie. Gdy ciśnienie skurczowe – to wyższe, przekracza 90 mmHg,
możemy podać jedną tabletkę nitrogliceryny (pod język) lub zaaplikować doustnie
jedną dawkę nitrogliceryny w aerozolu (preparatu nie można podawać, gdy
ciśnienie jest zbyt niskie)
– uspokajamy osobę cierpiącą i czekamy na
przybycie zespołu ratownictwa medycznego
– w przypadku zatrzymania oddechu i
krążenia u chorego stosujemy podstawowe zabiegi reanimacyjne (krótki instruktaż,
jak je wykonywać, podajemy w dalszej części dodatku
zdrowotnego).