Światowe Święto Rodziny

W dniach od 30 maja do 3 czerwca br. odbędzie się VII Światowe Spotkanie
Rodzin w Mediolanie. Ojciec Święty Benedykt XVI zaprosił na nie rodziny z całego
świata i ustalił temat: "Rodzina: praca i święto" – zarówno dla obrad Kongresu
Teologiczno-Pastoralnego (30.05 – 1.06), jak i dla wszystkich spotkań oraz
Eucharystii kończącej świętowanie (1-3.06 br.). W zaproszeniu wysłanym już 23
sierpnia 2010 r. Papież napisał: "Zbliżające się kolejne światowe spotkanie
rodzin stanowi dogodną okazję do tego, by przemyśleć na nowo, czym są praca i
święto w perspektywie zjednoczonej i otwartej na życie rodziny, dobrze osadzonej
w społeczeństwie i w Kościele, która, oprócz troski o swoje materialne potrzeby,
dba również o jakość swoich relacji". Pomocą w postulowanych przemyśleniach – a
jest to zadanie na najbliższe lata – służą nam dwa opracowania. Pierwsze to
"Zamysł Boży o małżeństwie i rodzinie", czyli ukazanie Bożego modelu tych
rzeczywistości, które prezentują katechezy opracowane przez Papieską Radę ds.
Rodziny. Drugi zaś dokument "Rodzina bogactwem (dobrem) dla społeczeństwa" to
opis socjologiczny dzisiejszych warunków życia rodziny, który ukazują wyniki
badań przeprowadzonych w sześciu krajach.

I. Ewangelia Rodziny – Dobra Nowina Jezusa

Rodzina, praca i święto – to trzy słowa klucze, które otwierają rodzinę na
świat; praca i świętowanie to sposoby zamieszkiwania przestrzeni społecznej i
przeżywania ludzkiego czasu przez rodzinę. Mężczyzna i kobieta to para, którą
tworzą przez styl ich życia w rodzinie, w środowisku zawodowymi i w czasie
wolnym, wyznaczonym kalendarzem świąt.
Katechezy mediolańskie sięgają do pierwotnego źródła prezentowania prawdy o
rodzinie – stwórczej woli Ojca Niebieskiego, który objawił miłość do człowieka,
ustanawiając relację małżeńską na własny obraz. Relacji między mężczyzną i
kobietą zawierzył ukazywanie tej miłości poprzez powoływanie do istnienia nowych
osób, a przez to budowanie więzi społecznych według wyznaczonych każdemu
człowiekowi zadań. Realne warunki życia rodziny mogą rodzić wiele przeszkód i
stawać się czasem próby pierwotnie przeżywanej miłości idealnej. Małżonkowie w
tych doświadczeniach nie pozostają jednak sami. Towarzyszy im Kościół, ukazując
wzór domu w Nazarecie, Świętą Rodzinę. W ostatnich czasach mamy bogatą ofertę
prawdy o życiu Maryi, Jezusa i Józefa opracowaną przez środowiska naukowe oraz
ukazaną przez papieskie nauczanie.
Popularne rozumienie pracy zawodowej jako sposobu na utrzymanie rodziny
otrzymało ze strony wspomnianych katechez bardzo istotne poszerzenie i
pogłębienie. Podjęte obowiązki zawodowe stają się ważnym dla rozwoju człowieka
kontynuowaniem dzieła stwarzania świata. Ta współpraca z planem Bożym staje się
dorobkiem rodziny przekraczającym czysto ekonomiczny rachunek. Jest to owoc
wykorzystania darów i talentów każdego człowieka, i to jest zabezpieczenie
pełnej sprawności wszystkich środowisk społecznych i struktur budujących wspólny
dom, w harmonijnej i pełnej pokoju atmosferze.
W tym kontekście niezwykle ważnym problemem jest bezrobocie. Jest to nie tylko
zagrożenie budżetu rodzinnego, ale przede wszystkim krzywdzące zubożenie duchowe
człowieka; to niebezpieczne dla pokoju społecznego tworzenie przestrzeni
zniechęcenia do życia, zawiści do człowieka czy agresji zorganizowanych grup
ludzi bezrobotnych. Święto – to ostatnie słowo trójczłonowego programu
mediolańskiego spotkania rodzin. Współczesny język, a także popularne
rozumienie, używa częściej określenia: czas wolny. Pojęcie to może sugerować, że
jest to jedynie czas bez pracy, do swobodnego zagospodarowania. Katechezy
przygotowujące podejmują omówienie potrójnego znaczenia święta. Jest to czas
szczególnie ważny przez fakt, że mamy podjąć w nim te przestrzenie naszej
egzystencji, które wydają się nam znikać przy obciążeniu zorganizowaną przez
instytucje nadrzędne pracą zawodową.
I tak wolny czas to dar Boga, świętowanie więzi rodzinnej, relacji społecznych i
najważniejszego odniesienia dla serca człowieka – oddania chwały Bogu. Dlatego
ważnym zadaniem w formacji rodzin, organizowaniu programów świątecznych i
tworzeniu przestrzeni spotkań społecznych jest ukazanie tego pierwszego celu
świętowania. Inne propozycje na te dni nie mogą kolidować, a tym bardziej
konkurować z rodziną, środowiskiem najbliższych osób, a nade wszystko z czasem
poświęconym Bogu. Tekst prezentowanych tu katechez ukazał się w Polsce w
kwartalniku "Sprawy Rodziny" nr 3/2011; można też odnaleźć je na stronach
diecezjalnych duszpasterstw rodzin. Osobnym komentarzem były też katechezy
prezentowane na antenie Radia Maryja w ramach sobotnich katechez: "Z Kościołem w
trzecie tysiąclecie".

II. Rodzina bogactwem (dobrem) dla społeczeństwa

Wspomniane wyżej badania socjologiczne objęły także polskie rodziny. Ustalony
dla wszystkich badanych krajów kwestionariusz, dostosowany do warunków polskich,
przyjęły ośrodki duszpasterstwa rodzin w polskich diecezjach. Koordynacją i
naukowym opracowaniem zajął się zespół pod kierownictwem ks. prof. dr. hab.
Jerzego Koperka z KUL i prof. dr. hab. Wiesława Bokajły z Uniwersytetu
Wrocławskiego.
Wyniki przeprowadzonych badań zostały opublikowane w wersji angielsko-polskiej
przez Fundację Vita Familiae. Przekazane do Mediolanu należą do materiałów
kongresowych i będą służyły dalszym studiom porównawczym w ramach programu badań
międzynarodowych. Opracowanie to – już tylko w języku polskim – weszło także w
skład kolejnego numeru kwartalnika "Sprawy Rodziny" nr 4/2011.
To pracowicie przygotowane studium daje czytelnikowi podwójny materiał: część
teoretyczną – opis rodziny w naukach społecznych, i wyniki badań, które dają
obraz polskiej rodziny w odniesieniu do ustalonych programem zadań. Ważną
kwestią dla dalszego opracowania staje się możliwość porównania obrazu polskich
rodzin objętych pracą duszpasterską Kościoła z danymi GUS, które prezentują
syntetyczne informacje natury ogólniejszej.
Odnosząc się do niektórych informacji szczegółowych, należy zauważyć stale
wysoki procent Polaków przekonanych o niezbywalnej wartości rodziny i jej roli
społecznej. Osobiste decyzje, które opóźniają wiek założenia rodziny, traktowane
są jako "niechciana przeszkoda" stworzona przez niedomogi ustrojowe i wadliwe
zorganizowanie życia gospodarczego.
Wyniki badań wskazały na kilka prawidłowości w życiu polskich rodzin:
– rodziny polskie są bardziej tradycyjne i konserwatywne oraz podlegają
silniejszej presji opinii publicznej;
– z powyższym faktorem związana jest większa religijność deklarowana; wpływa to
na udział procentowy w niedzielnej Mszy św.;
– praca zawodowa przesuwa się w kierunku sektora prywatnego (do 70 proc.);
wielkie zakłady zatrudniające kilka czy kilkadziesiąt tysięcy osób nie mają już
tak wielkiego wpływu na budowanie świadomości społecznej;
– ważnym wskazaniem jest informacja, że 83 proc. dzieci wychowuje się w
rodzinach pełnych, a pochodzenie respondentów wskazuje w 95 proc. na pochodzenie
z małżeństwa trwałego;
– takie warunki rodzinne umożliwiają zdobycie wykształcenia wyższego, a
przynajmniej średniego, co wydatnie wpływa na bogactwo "kapitału ludzkiego",
jakim dysponuje życie społeczne;
– ponad 70 proc. respondentów wskazuje na rodzinę jako dobro społeczne i
publiczną instytucję, którą powinna wspierać władza państwowa wraz z systemem
uregulowań prawnych;
– zdecydowanie jednoznaczne są także poglądy w zakresie norm moralnych, takich
jak otwarcie na życie, trwałość więzi małżeńskiej czy wykluczenie jakichkolwiek
prób eksperymentowania nad fundamentalną definicją małżeństwa (pary
homoseksualne).
Podsumowując wyniki badań, autorzy opracowania piszą: "Chociaż w sferze
prywatnej rodziny przejawiają dużą aktywność i przedsiębiorczość, to w sferze
publicznej nie wypełniają swojej roli jako obywatele, nie wierzą w efektywność
samoorganizującego się społeczeństwa w oparciu o zasadę subsydialności. Za to –
broniąc autonomii rodziny – są skłonni powierzyć państwu swoje sprawy,
wykraczające poza ściśle prywatną funkcję. Tym, co estymuje ich przed taką
ewentualnością, jest brak zaufania do władz, które postrzegają jako mało
efektywne w działaniach na rzecz rozwoju kraju".
Z własnej strony w zdaniu końcowym tego telegraficznego przedstawienia chciałbym
zaproponować kierunki pracy wokół rodziny na przyszłość. Pierwszy to aktywność
zespołów ewangelizacyjnych pracujących nad pogłębieniem życia duchowego rodzin,
które zabezpieczają pokój oraz szczęście wewnątrz wspólnot domowych. Drugi
postulat: władze publiczne powinny doceniać budujące elementy polityki
prorodzinnej i wykorzystywać kapitał ludzki naszych rodzin w budowaniu ładu
społecznego i tym sposobem zabezpieczać trwałe fundamenty makroekonomii odpornej
na chwilowe wstrząsy czy manipulacje kapitałowe.

Ks. bp Stanisław Stefanek TChr