Jedno z najważniejszych świąt państwowych

Wypowiedź dr. Macieja Wojtackiego dla Radia Maryja

Jest kilka powodów dla których rocznica Konstytucji 3 Maja – po dzień dzisiejszy – jest jednym z najważniejszych świąt państwowych. Uchwalona w niezmiernie trudnym momencie – w oczekiwaniu na rozwój sytuacji europejskiej – miała, w założeniu jej twórców, być lekarstwem na choroby trawiące III RP.

O doniosłości tego aktu mówili współcześni nakazując świętować rocznicę Konstytucji. Po odzyskaniu niepodległości było to jedno z najważniejszych świąt państwowych, którego obchody miały niezwykle uroczysty i symboliczny charakter. Podkreślano ciągłość państwa Polskiego, a w II RP nawiązywano szczególnie do dorobku zarówno politycznego, jak i filozoficznego Konstytucji 3 Maja.

Konstytucja 3 Maja określała wyraźnie nowe ramy ustrojowe RP. Wprowadzała reformy, których celem było zlikwidowanie dotychczasowych wypaczeń, a z drugiej strony wzmocnienie wewnętrznej spoistości państwa. Byt państwa był zagrożony zaborczymi dążeniami ościennych mocarstw: Prus, Austrii i Rosji.

Trzeba również podkreślić, że Konstytucja 3 Maja poprzedzona była kilkoma ważnymi uchwałami, na których na czoło wybija się m.in. prawo o miastach z kwietnia 1791 roku.

Konstytucja 3 Maja wprowadzała nowy model ustroju politycznego Rzeczpospolitej. Opierał się on na następujących fundamentach:

– dorobku  polskiej myśli polityczno-prawnej w poprzednim wieku w kwestii przede wszystkim zasad naczelnych,

– oświeceniowej zasady trójpodziału władz,

– doświadczeniach innych państw, przede wszystkim brytyjskiego konstytucjonalizmu, na którym się wzorowano określając rolę króla w nowej konstytucji.

Do najważniejszych reform Konstytucji 3 Maja zaliczamy przede wszystkim zlikwidowanie złotej wolności szlacheckiej – słynnego liberum veto oraz wolnej elekcji. To były dwie główne patologie drążące RP w poprzednich wiekach. W zamian wprowadzono między innymi zasadę dziedzicznej monarchii. Miała ona umocnić byt państwa poprzez stabilne rządy monarchii Wettinów.

Poza tym trzeba również wskazać, że opierając się na zasadzie podziału władzy nowa Konstytucja wyraźnie określała uprawnienia poszczególnych organów np. nadając najwyższą władzę wykonawczą straży praw, na czele której stał król. Podkreśla ona oczywiście niezależność władzy sądowniczej oraz uchwałodawcze, kompetencje Parlamentu: Sejmu i Senatu. Choć wydaje się, że właściwsze z polskiej perspektywy jest mówienie o pojęciu Izby Poselskiej Senatu, które łącznie określamy mianem Sejmu.

Dzisiaj – po ’89 roku – mamy świadomość, że Konstytucja 3 Maja uchwalona pod koniec XVIII wieku była pierwszą europejską, a drugą na świecie Konstytucją,  w nowoczesnym tego słowa znaczeniu.

Wypowiedź dr. Macieja Wojtackiego