Sztum: IPN poszukuje szczątków ppor. Zdzisława Badochy „Żelaznego”

Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN rozpoczęło kolejny etap poszukiwań szczątków ppor. Zdzisława Badochy „Żelaznego”, dowódcy 5 szwadronu 5 Brygady Wileńskiej AK w okresie pomorskim, żołnierza mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki” i dowódcy Danuty Siedzikówny „Inki”. Ppor. Zdzisław Badocha poległ w starciu z funkcjonariuszami PUBP i milicją 28 czerwca 1946 r.

Aktualny etap prac IPN to efekt trwających od wielu lat badań relacji świadków, zapisów archiwalnych oraz analizy dokumentacji. Dotychczas przebadano kilka domniemanych lokalizacji, gdzie funkcjonariusze bezpieki mogli pogrzebać szczątki „Żelaznego”. Tym razem badacze IPN podejmują prace w miejscu wytypowanym na cmentarzu w Sztumie.

#Sztum #Żelazny
❗️Zespół @PoszukiwaniaIPN rozpoczął dziś badania na terenie cmentarza komunalnego w Sztumie. Celem prac jest odnalezienie szczątków ppor. Zdzisława Badochy „Żelaznego”.

▶️ Więcej: https://t.co/XkO2Qv0WiH#PowracamyPoSwoich pic.twitter.com/mGbE6kqY0D

— Poszukiwania IPN (@PoszukiwaniaIPN) October 18, 2021

28 czerwca 1946 r. grupa funkcjonariuszy PUBP z Malborka wyruszyła w celu aresztowania administratora majątku Zielenice, Józefa Piątka. Nie zastawszy go w Zielenicach, kontynuowano dalsze poszukiwania. Tym sposobem funkcjonariusze UB i milicji trafili do Czernina, gdzie w zasadzie przypadkowo natknęli się na ppor. Zdzisława Badochę „Żelaznego”. Miał on tego dnia opuścić Czernin wraz z przybyłym już tam łącznikiem mjr. „Łupaszki” Stanisławem Szczykno „Stachem”. Podjęta próba ucieczki zakończyła się śmiercią „Żelaznego”. Zauważony podczas opuszczania pałacyku przez milicjanta Bolesława Łagockiego zaczął się ostrzeliwać. Wydawało się, że zdoła ujść, lecz wtedy został ponownie ranny i zginął od wybuchu rzuconego przez milicjanta granatu.

Milicjanci nie spodziewali się zastać dowódcy szwadronu. Zapewne gdyby posiadali taką informację, nie zdecydowaliby się na atak. Ppor. Zdzisław Badocha został rozpoznany przez nich dopiero po sygnecie 5 Brygady, na którym znajdowała się dedykacja.

Pierwsze próby odnalezienia szczątków ppor. Zdzisława Badochy podjęto w 2015 r. Wówczas prace poszukiwawczo-archeologiczne przeprowadzono na terenie dawnej siedziby Urzędu Bezpieczeństwa przy ulicy Nowowiejskiego 17 w Sztumie w ramach projektu Instytutu Pamięci Narodowej: „Poszukiwanie nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego z lat 1944-1956”. W wyniku analizy materiału archiwalnego zgromadzonego w Instytucie Pamięci Narodowej oraz przeprowadzonych wcześniej badaniach georadarowych, powstało przypuszczenie, że w części podwórka obecnego budynku mieszkalnego mogły zostać́ pochowane ciała ofiar systemu komunistycznego, w tym m. in. ppor. Zdzisława Badochy „Żelaznego”.

W najbliższym sąsiedztwie dawnej siedziby Urzędu Bezpieczeństwa nie natrafiono na pochówki ani żadne przedmioty, które można by bezpośrednio wiązać ze zbrodniczą działalnością aparatu Urzędu Bezpieczeństwa. Nie wykluczało to ich istnienia na terenie sąsiedniej działki, której część wchodziła niegdyś w skład działki bezpieki.

Podczas dwóch kolejnych etapów prac (w 2018 r. i pierwszy w 2019 r.) weryfikowano kolejne obszary wokół dawnej siedziby PUBP w Sztumie. Według relacji świadków w pierwszym miejscu na przełomie lat 70/80 XX w. podczas prac wodno-kanalizacyjnych prowadzonych przy budowie bloku mieszkalnego natknięto się na szczątki ludzkie. Weryfikacja archeologiczna dała wynik negatywny.

Jesienią tego samego roku powrócono, aby przebadać obszar przy ul. Lipowej. Według relacji świadków w tym miejscu miało dochodzić do tajnych pochówków ofiar terroru komunistycznego. W toku przeprowadzonych prac odnaleziono pojedyncze kości ludzkie. Aby możliwa była analiza porównawcza DNA, BPiI na jednym ze śląskich cmentarzy przeprowadziło wówczas ekshumację szczątków matki ppor. Zdzisława Badochy. Badania genetyczne wykluczyły, iż szczątki odnalezione przy ul. Lipowej mogły należeć do „Żelaznego”.

Obecny, piąty etap prac poszukiwawczych dotyczy terenu cmentarza komunalnego w Sztumie. Informacja o domniemanym miejscu pochówku „Żelaznego” została przekazana przez świadka wydarzeń. Analiza historyczna relacji, która została przeprowadzona przez pracowników Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN, pozwoliła uwiarygodnić informację o pochowaniu ppor. Zdzisława Badochy w konkretnym miejscu na sztumskim cmentarzu. W skład zespołu przeprowadzającego prace wchodzą historycy, archiwiści, archeolodzy oraz biegły z zakresu antropologii sądowej Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN.

Instytut Pamięci Narodowej/radiomaryja.pl