Powstaje muzeum zapomnianego obozu
Do końca maja władze samorządowe Olsztynka ogłoszą przetarg na projekt muzeum upamiętniającego jeńców niemieckiego Stalagu 1B Hohenstein.
Pozostałości po jednym z największych obozów jenieckich w Europie Wschodniej, w którym w czasie wojny zmarło 55 tys. żołnierzy, odkryli w ubiegłym roku pracownicy budujący obwodnicę Olsztynka.
Muzeum powstanie w zabytkowym budynku ratusza w Olsztynku. Zanim umieszczona zostanie tu ekspozycja, wnętrza muszą być wyremontowane. – W drodze przetargu jeszcze w maju wybierzemy firmę, która zaprojektuje i wykona muzeum niemieckiego obozu 1B Hohenstein – ujawnia „Naszemu Dziennikowi” Monika Wadowska, sekretarz miasta Olsztynek. Przy okazji odnowiona zostanie ratuszowa wieżyczka, z której zwiedzający będą mogli podziwiać panoramę miasta, a także oglądać tereny, na których dawniej stały zabudowania obozowe. Władze Olsztynka dostaną na realizację projektu 3,5 mln zł unijnego dofinansowania. Z własnej kasy dołożą kolejne 3 mln złotych. Część z tych środków zostanie przeznaczona na eksponaty muzeum, którymi będą m.in. makiety dokładnie odwzorowujące teren i zabudowę niemieckiego stalagu. Placówka ma być nowoczesna i multimedialna. Planowane są m.in. kioski multimedialne, gdzie będzie można zobaczyć np. archiwalne niemieckie zdjęcia obozu, poznać jego historię czy wysłuchać opowieści świadków. Muzeum zbierze też eksponaty do tej pory rozsiane w różnych miejscach. – Wiele eksponatów mają członkowie Stowarzyszenia Miłośników Olsztynka, inne są obecnie pokazywane w szkole, jeszcze inne posiadają prywatni kolekcjonerzy. Chcielibyśmy, aby trafiły one do muzeum, aby tam mogli je oglądać wszyscy – mówi Monika Wadowska. Choć obóz koło Olsztynka był jednym z największych niemieckich stalagów, to do tej pory nie ma opracowań historycznych, które by go dokładnie opisywały. Sytuację może zmienić powstające muzeum. – Żyją jeszcze w Olsztynku osoby, które pamiętają, jak ten stalag funkcjonował, jak wyglądał. Teraz będzie można ich wspomnienia zarejestrować, zebrać inne informacje, tak aby wiedzę o stalagu poszerzyć – zaznacza Wadowska. Muzeum ma być gotowe do końca 2014 roku. Teren obozu jenieckiego Stalag 1B Hohenstein był ogromny, zajmował około 35 hektarów. Stało tu ponad 120 baraków. Podczas II wojny światowej Niemcy więzili około 450-650 tys. żołnierzy, m.in. z Polski, Francji, Belgii, Serbii, Włoch i Związku Sowieckiego. Poszczególne grupy narodowościowe były od siebie ściśle izolowane. Pierwszymi jeńcami stalagu byli we wrześniu roku 1939 polscy żołnierze Armii Modlin, wzięci do niewoli w bitwie pod Mławą. W sumie w czasie wojny więziono tutaj około 20 tys. Polaków, z których blisko tysiąc zmarło. Najtragiczniejsza dla jeńców była zima 1941/1942, kiedy zginęło około 25 tys. osób. Zmarłych w obozie grzebano na cmentarzu w Sudwie. Szacuje się, że w czasie wojny pochowano tam zwłoki 55 tys. obozowych jeńców, którzy skonali na skutek epidemii tyfusu, niedożywienia i wycieńczenia ciężką pracą. W trakcie ewakuacji Niemców w styczniu 1945 r. zabudowania obozu zostały spalone. Po zakończeniu wojny teren, na którym znajdował się obóz, komunistyczne władze rozparcelowały pomiędzy mieszkańców wsi Królikowo. Dlatego do dziś obszar jednego z największych niemieckich stalagów zajmują łąki i grunty orne.
Pozostałości obozu odkryli w roku 2011 robotnicy budujący obwodnicę Olsztynka w ciągu drogi ekspresowej S7. Koparki odsłoniły resztki obozowych baraków i liczne przedmioty pozostałe po jeńcach. Wiele z nich ma być eksponatami nowego muzeum.
Adam Białous