Katowicki IPN pomaga dbać o groby i pomniki powstańców śląskich

Katowicki oddział Instytutu Pamięci Narodowej od dwóch lat stara się pomagać samorządom w remontach miejsc upamiętnień i grobów powstańców śląskich. 21 sierpnia odbędzie się uroczystość przy ośmiu wyremontowanych grobach powstańców w Rudzie Śląskiej – Wirku.

Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa oddziału IPN w Katowicach na podstawie rozpoczętej w 2018 r. kwerendy wytypowało początkowo do remontu w latach 2019-2022: 15 grobów wojennych powstańców śląskich, 28 grobów weteranów powstań śląskich oraz 22 pomniki powstań śląskich.

Jak poinformował w związku ze zbliżającą się rocznicą wybuchu II powstania śląskiego (18 sierpnia) naczelnik biura Jan Kwaśniewicz, w ramach tych działań m.in. od ub. roku trwały remonty grobów na dwóch cmentarzach parafialnych w Rudzie Śląskiej – Wirku.

„Znajduje się tam osiem grobów, które zostały już wyremontowane; planujemy teraz uroczystość upamiętniającą powstańców pochowanych w Wirku – na 21 sierpnia. Poświęcimy te groby, przypomnimy też tych powstańców i oddamy im to, co powinniśmy. Tak, jak powstańcy szli z hasłem: +Tobie Polsko+, tak teraz Polska staje przy ich grobach w podzięce” – zaznaczył Jan Kwaśniewicz.

Przypomniał nazwiska: Franciszek Szmajduch, Edward Herman, Józef Szczotka, Alojzy Braum, Alfons Szymiczek, Maksymilian Tomas, Augustyn Pietroniec, Paweł Myszor i Brunon Szmatol.

„To byli szeregowi powstańcy. Nie mamy za dużo informacji o ich losach, ich życiu, natomiast to jest garstka z tych 60 tys. ludzi, którzy brali udział w powstaniach śląskich” – wskazał.

„To bardzo ważne, aby pamiętać też o tych pojedynczych osobach, bo każda kropla krwi przelana za ojczyznę jest warta upamiętnienia” – zaakcentował.

W tym roku Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa planuje jeszcze wykonać w Pogrzebieniu (pow. raciborski) remont grobu Teodora Wilka z Kornowaca, który zginął w trzecim powstaniu śląskim, a także wyremontować cztery groby w Chełmie Śląskim – powstańców, którzy zginęli w pierwszym powstaniu śląskim.

„To nie wszystko, bo patrząc na sferę związaną z nekropoliami, warto też pamiętać o tych osobach, które były zasłużone w powstaniach, a o których dzisiaj pamięć jakby przygasła. Udało nam się w tym roku odnaleźć grób Józefa Grzegorzka, organizatora i pierwszego naczelnika Polskiej Organizacji Wojskowej na Górnym Śląsku” – zaznaczył Jan Kwaśniewicz.

Jak przypomniał, Józef Grzegorzek był też w latach 1921-22 sekretarzem Naczelnej Rady Ludowej na Górnym Śląsku i sekretarzem wydziału polityki wewnętrznej Polskiego Komitetu Plebiscytowego w Bytomiu. W okresie międzywojennym pracował w przedsiębiorstwach eksportu stali i był członkiem Związku Powstańców Śląskich; przygotował m.in. publikację „I powstanie śląskie w zarysie” z 1935 r.

W czasie II wojny światowej Józef Grzegorzek był więziony przez Niemców w obozie koncentracyjnym w Dachau. Po wojnie był zatrudniony na stanowiskach kierowniczych w przemyśle węglowym, z przerwą w latach 1946–1948, kiedy był starostą w Tarnowskich Górach. Przeszedł na emeryturę w styczniu 1957 r., zmarł w 1961 r.

Jego grób odnaleziono na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach.

„Planujemy na tym grobie w przyszłym roku odsłonić tablicę, która przybliży jego postać wszystkim odwiedzającym ten cmentarz. A leżą na nim także na nim m.in. dyktator III powstania śląskiego Wojciech Korfanty i pierwszy marszałek międzywojennego Sejmu Śląskiego Konstanty Wolny – ojcowie założyciele polskiego Śląska” – podkreślił Jan Kwaśniewicz.

Ponadto trwa akcja „Powstańcy to wiara, nadzieja i cud – ocalmy groby Powstańców Śląskich od zapomnienia” – w ramach której spłynęło już ponad sto zgłoszeń o grobach nieujętych dotąd w ewidencji grobów weteranów powstań śląskich, a także grobów wojennych. Jednocześnie groby dowódców powstańczych, w tym Wojciecha Korfantego czy Józefa Rymera, zgłoszono do ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski.

„To jest bardzo ważna sprawa, ponieważ wpis do tej ewidencji jest gwarancją, że państwo Polskie będzie mogło te groby remontować i o nie dbać” – wyjaśnił naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa oddziału IPN w Katowicach.

W ramach dotychczasowych działań Oddziałowego Biura dot. miejsc upamiętnień i grobów powstańców śląskich jako jedne z pierwszych wykonano m.in. remonty grobów w Chorzowie Starym, Mysłowicach, Cieszynie i Miasteczku Śląskim (odbyły się też uroczystości upamiętniające połączone z poświęceniem tych nagrobków). W maju ub. roku zorganizowano I Rajd Śladami Pamięci Powstań Śląskich.

W sierpniu ub. roku, na 100. rocznicę I powstania śląskiego, odsłonięto tablicę upamiętniającą miejsce wybuchu tego zrywu w Piotrowicach koło Karwiny na terenie Czech (było to pierwsze tematyczne upamiętnienie powstań śląskich ufundowane przez IPN poza granicami kraju). W podobnym czasie odsłonięto wyremontowany Pomnik Powstań Śląskich w pobliskim Godowie.

PAP