IPN: Powstanie portal prezentujący tajne, komunistyczne dokumenty

W pierwszej połowie 2017 r. IPN udostępni na swojej stronie internetowej link do międzynarodowego portalu, w którym znajdą się utajniane przez lata dokumenty nt. współpracy między ZSRR a bezpiekami w krajach dawnego bloku wschodniego.

O dokumentach tych rozmawiali we wtorek w Krakowie przedstawiciele Europejskiej Sieci Instytucji Archiwalnych Zajmujących się Aktami Tajnych Służb.

„Zdigitalizowane dokumenty, dotyczące współpracy pomiędzy bezpiekami, publikowane będą przez IPN na odrębnej stronie internetowej. To będą dokumenty dotyczące wielopłaszczyznowych spotkań pomiędzy funkcjonariuszami służb, dzielenia się ich doświadczeniami, dzielenia się dorobkiem operacyjnymi itd.” – powiedział PAP zastępca dyrektora Biura Badań Historycznych IPN dr Rafał Leśkiewicz. Jak dodał, link do portalu (jego nazwa jeszcze jest ustalana) IPN zmieści na swojej stronie w pierwszej połowie 2017 r.

Prezes IPN dr Jarosław Szarek powiedział, że dokumenty pokażą, jak „centrala w Moskwie zręcznie sterowała swymi odpowiednikami w państwach satelickich”. Portal – mówił prezes – pokaże „w nowym świetle skalę jeszcze większej zależności państw bloku sowieckiego od Moskwy”.

Podczas spotkania w Krakowie przedstawiciele Europejskiej Sieci Instytucji Archiwalnych Zajmujących się Aktami Tajnych Służb wymieniali się też informacjami nt. spuścizny cyfrowej komunistycznych bezpiek.

„W krajach Europy Środkowo-Wschodniej starano się wykorzystywać technologie informatyczne, które miały służyć inwigilacji obywateli” – mówił dr Leskiewicz.

„Ta spuścizna informatyczna do niedawna była w ogóle nieznana – bazy danych komunistycznych służb bezpieczeństwa były w ogóle niedostępne” – zaznaczył.

Jak wyjaśnił, w Polsce do ubiegłego roku 655 taśm magnetycznych zawierających operacyjne bazy danych SB i służb wojskowych były przechowywane w magazynach niejawnych. IPN podjął starania, by odczytać taśmy, zamienić zapis analogowy na cyfrowy.

„Blisko połowę spośród tych taśm udało się już odczytać i dotrzeć do danych źródłowych, danych operacyjnych pokazujących zainteresowania SB konkretnymi osobami, konkretnymi wydarzeniami, faktami, i takie same bazy danych lub fragmenty baz danych pokazują także inne kraje Europy Środkowo-Wschodniej” – powiedział Leśkiewicz.

„Dzisiaj po raz pierwszy chcemy o tym dyskutować i wskazać, jakie są możliwości wykorzystania tych baz danych” – dodał.

Prezes IPN podkreślił, że do 31 marca zakończy się przegląd akt znajdujących się w tzw. zbiorze zastrzeżonym, który – mówił prezes – „przestał faktycznie istnieć na mocy nowelizacji ustawy o IPN przed kilkoma miesiącami”.

„Najbliższe miesiące pokażą, co jest jeszcze nowego, co było ukrywane przed opinią publiczną” – powiedział Szarek.

Prezes IPN zwrócił uwagę, że tylko w polskich archiwach jest blisko 100 km akt oraz że IPN, w porównaniu ze swoimi odpowiednikami w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, prowadzi w tym momencie najszerszą działalność, wzorowaną na niemieckim Instytucie Gaucka. Spotkanie Europejskiej Sieci Instytucji Archiwalnych Zajmujących się Tajnymi Aktami potrwa w Krakowie do środy.

Europejska Sieć Instytucji Archiwalnych Zajmujących się Aktami Tajnych Służb została założona w grudniu 2008 r. z inicjatywy Pełnomocnika Federalnego do spraw Materiałów Państwowej Służby Bezpieczeństwa NRD, tzw. Instytutu Gaucka. W skład sieci wchodzi siedem krajów Europy Środkowo-Wschodniej: Polska, Bułgaria, Czechosłowacja, Niemcy, Węgry, Rumunia i Słowacja.

Ideą, która początkowo przyświecała założycielom, było uproszczenie procedur związanych z możliwością prowadzenia badań oraz wymianą dokumentów, jednak z czasem współpraca przybrała bardziej złożony charakter. Działania Sieci mają na celu przede wszystkim zwiększenie świadomości społecznej i politycznej w zakresie rozliczeń z przeszłością. Istotnym elementem tych działań jest aktywność edukacyjna, skierowana zarówno do krajowej, jak i europejskiej publiczności. W 2016 r. rolę przewodniczącego Sieci pełni IPN.

PAP/RIRM