Groby pod silosem

Trzy jamy grobowe pod zdemontowanym betonowym silosem odkryto wczoraj podczas eksploracji byłego ogrodu więzienia UBw Białymstoku.

W jednej z jam ujawniono dziewięć szkieletów ludzkich, w tym szczątki dwóch kobiet i dziecka. Wczoraj prace poszukiwawcze i ekshumacyjne skoncentrowano na północno-zachodniej części dawnego ogrodu, gdzie po rozebraniu silosów i stojącego tuż za nimi betonowego ogrodzenia odsłonięty został teren z nowo odkrytymi jamami grobowymi.

– Trzy jamy zostały już na pewno zlokalizowane, a w przypadku dwóch kolejnych dopiero sprawdzamy miejsca wskazujące na ich istnienie. Z jednej z odkrytych jam wydobywamy szkielety. Do chwili obecnej wyjęliśmy już dziewięć, w tym szczątki dwóch kobiet i dziecka. Bardzo możliwe, że pod nimi są kolejne szkielety – relacjonuje „Naszemu Dziennikowi” prowadzący śledztwo prokurator białostockiego IPN Zbigniew Kulikowski.

– W drugiej odkrytej wczoraj jamie znaleziono na razie dwa szkielety. To osoba dorosła i niemowlę. Natomiast w trzeciej jamie ujawniono czaszkę ludzką i pojedyncze kości. Prawdopodobnie te szczątki zostały tu, do trzeciej jamy, przeniesione pod koniec lat 50. przez budowniczych silosów – dodaje prokurator.

W jednej z jam grobowych odnaleziono fragment cybucha fajki oraz złożone karty papieru, które zostaną przekazane do konserwacji w celu podjęcia próby odczytania ich treści. Lokalizacja jam grobowych na wczorajszym polu działań była zadaniem trudnym, bo najwyraźniej te doły śmierci naruszyli pracownicy budujący pod koniec lat 50. betonowe silosy obsługujące chlewnię, która funkcjonowała na terenie dawnego więziennego ogrodu. W maju br. również pod tą chlewnią, którą rozebrano, odkryto wiele ludzkich szczątków. Do tej pory, od pierwszego etapu prac w lipcu 2013 r., na terenie ogrodu ujawniono już ponad 30 dołów śmierci, a w nich szczątki około 210 osób. W większości są to dorośli mężczyźni, odkryto jednak również szczątki kobiet i dzieci. Przypuszcza się, że byli to więźniowie okupanta niemieckiego.

Przypomnijmy, że podobny charakter pochówków ma m.in. jama nr 3, którą odkryto na terenie ogrodu i ekshumowano w maju 2014 roku. Znaleziono w niej około 20 szkieletów, w większości kobiet i dzieci, w tym noworodków. Na tych szczątkach nie ma śladów wskazujących, że te osoby zostały zamordowane. Prawdopodobnie są to ciała osób, które zmarły z powodu wycieńczenia organizmu bądź epidemii. Jedna z hipotez zakłada, że mogli to być Żydzi bądź też Romowie, gdyż dokumenty archiwalne wskazują, że w więzieniu na Kopernika Niemcy przetrzymywali takie osoby. Z tych przekazów wynika, że wiele osób zmarło, m.in. na tyfus.

Do genetyków pracujących w dawnym więziennym ogrodzie zaczynają zgłaszać się członkowie rodzin Żołnierzy Niezłomnych z terenu dawnego województwa podlaskiego, których szczątki mogą spoczywać na odkrytym tu polu grobowym.

– Od chwili rozpoczęcia prac od kilku osób otrzymaliśmy już informacje, że zamierzają one przekazać do bazy genetycznej swoje DNA. Przypominam, że bardzo nam na tym zależy, a osoby, które chcą przekazać DNA, mogą zgłaszać się nie tylko do nas, tu, gdzie pracujemy, przy ulicy Kopernika, ale też do białostockiej siedziby IPN – mówi dr Andrzej Ossowski, szef Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów.

Do tej pory od bliskich ofiar żołnierzy podziemia niepodległościowego pobrano ok. 132 takich próbek. Ze wszystkich szczątków pobrano materiał genetyczny do badań porównawczych, głównie z kości długich i zębów. Z obecnie, we wrześniu, odnalezionych już kilkunastu szkieletów materiał DNA zostanie pobrany w najbliższych dniach.

Adam Białous, Białystok
Nasz Dziennik