Gdańsk: Otwarto wystawę „Powstania śląskie 1919–1921”

Przy pomniku Jana III Sobieskiego na Targu Drzewnym w Gdańsku otwarto w piątek wystawę pt. „Powstania śląskie 1919–1921”, przygotowaną przez katowicki oddział IPN. Ekspozycja prezentuje historię walk o przyłączenie Górnego Śląska do Polski.

W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele gdańskiego oddziału IPN, wojewoda pomorski Dariusza Drelich, wicedyrektor gdańskiego oddziału Narodowego Banku Polskiego Beata Liberadzka, a także członkowie Stowarzyszenia „Godność”.

https://twitter.com/IPNGdansk/status/1388123252699156481

Podczas prezentacji ekspozycji dyrektor oddziału IPN w Gdańsku prof. Mirosław Golon zaznaczył, że dzięki powstaniom śląskim, a zwłaszcza trzeciemu, Polska zakończyła zwycięsko proces kształtowania obszaru terytorialnego o bardzo ważną dzielnicę, zasobną w bogactwa naturalne i przemysłowe.

„III powstanie śląskie pokazało siłę, przygotowało całe podglebie, aby ostatecznie uzyskać dużą część Śląska, większość mieszkańców polskiej narodowości znalazło się w granicach państwa polskiego” – powiedział.

Podkreślał także związki Śląska z Pomorzem.

„Gospodarki naszych regionów były przez całe dwudziestolecie międzywojenne a i później, po II wojnie światowej, bardzo mocno związane. To my byliśmy oknem na świat – przez porty Gdyni, a później Gdańska – dla śląskich bogactw” – powiedział prof. Mirosław Golon.

Ekspozycja, która stanęła na Targu Drzewnym w Gdańsku, powstała w ramach projektu wystaw elementarnych IPN i ma charakter edukacyjny. Dzięki temu w przystępny sposób przybliża historię Górnego Śląska osobom do tej pory niezainteresowanym tą tematyką i nieznającym specyfiki regionu.

Opowiada o najważniejszych wydarzeniach z lat 1918–22, które doprowadziły do podziału tego obszaru między dwa rywalizujące o niego kraje – pokonane w I wojnie światowej Niemcy oraz odrodzoną po latach zaborów Rzeczpospolitą. Składa się z 5 ekspozytorów, z których każdy zbudowany jest z 3 plansz. Każda plansza prezentuje osobne zagadnienie.

Ekspozycję wzbogacają fotografie i dokumenty, które pochodzą ze zbiorów: Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach, Muzeum Czynu Powstańczego w Górze św. Anny, Muzeum 2 Korpusu w Józefowie, Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Francuskiej Biblioteki Narodowej, Biblioteki Śląskiej, Biblioteki Narodowej, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Grzegorza Grześkowiaka.

Wystawa jest prezentowana w wielu miejscach w kraju. W Gdańsku będzie można ją oglądać do 6 lipca. Jest ona również dostępna w wersji cyfrowej na stronie Instytutu Pamięci Narodowej.

Otwarciu wystawy towarzyszyła prezentacja okolicznościowej monety wyemitowanej przez NBP z okazji setnej rocznicy III powstania śląskiego.

„Moneta przedstawia dwóch powstańców obsługujących niemiecki, zdobyczny karabin maszynowy. Obok jest wizerunek orła, który był malowany na powstańczych sztandarach. Po prawej stronie widnieje napis: +Tobie Polsko+” – wyjaśniła Beata Liberadzka.

Oddziały IPN w Gdańsku i Katowicach przygotowały wspólnie quiz wiedzy na temat powstań śląskich, w którym główną nagrodą są monety okolicznościowe, ufundowane przez gdański oddział NBP.

Trzecie powstanie śląskie było ostatnim z trzech zbrojnych zrywów polskiej ludności na Śląsku. Wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. Na jego czele stanął działacz społeczny, a wcześniej komisarz plebiscytowy, Wojciech Korfanty. Walki trwały dwa miesiące – powstańcy zdołali opanować prawie cały obszar plebiscytowy, później broniąc go przed siłami niemieckimi. Najpoważniejsze starcia miały miejsce w okolicach Góry św. Anny.

W III powstaniu śląskim wzięło udział około 60 tys. Polaków – jak podają źródła 1218 spośród nich poległo, 794 odniosło rany.

W wyniku tego zrywu Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, czyli ponad 11 tys. km kw., zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29 proc. terenu i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna. Podział był też korzystny dla Polski gospodarczo – na przyłączonym terenie znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni.

PAP