70. rocznica egzekucji w KL Auschwitz

70 lat temu Niemcy rozstrzelali w obozie Auschwitz 54 Polaków, wśród których byli członkowie obozowej konspiracji. W piątek, w rocznicę wydarzeń, hołd zgładzonym pod Ścianą Straceń na dziedzińcu bloku nr 11 oddali przedstawiciele Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem oraz młodzież.

Egzekucja była konsekwencją wytropienia przez Niemców ruchu oporu. Między 16 a 29 września 1943 roku aresztowali 74 osoby. Wszyscy zostali osadzeni w bunkrach bloku 11. Jak podaje historyk z Muzeum Auschwitz Adam Cyra, Gestapo – po śledztwie połączonym z brutalnymi przesłuchaniami – część więźniów zwolniło.

54 osoby zostały 11 października 1943 roku rozstrzelane przed Ścianą Straceń. Znalazło się wśród nich 28 członków Związku Organizacji Wojskowej, którą w obozie założył rtm. Witold Pilecki. Wśród straconych byli przywódcy organizacji: ppłk lotnictwa Juliusz Gilewicz i jego brat mjr Kazimierz Gilewicz, mjr Zygmunt Bończa-Bohdanowski, ppłk. Mieczysław Dobrzański, ppłk lotnictwa Teofil Dziama, wybitny przedwojenny działacz narodowy i przywódca ONR Jan Mosdorf, kpt. Tadeusz Paolone (w obozie pod nazwiskiem Tadeusz Lisowski), adiutant marszałka Józefa Piłsudskiego ppłk Kazimierz Stamirowski, mjr Zygmunt Bohdanowski.

W 1943 roku Niemcy podjęli szereg akcji przeciwko ruchowi oporu. W zbiorowych egzekucjach zginęło 105 więźniów. Represje nie zdusiły oporu. Powstały dwa nowe ośrodki. Lewicowy, złożony z byłych członków PPS, komunistów i bezpartyjnych działał w obozie macierzystym Auschwitz. Należał do niego m.in. późniejszy premier PRL Józef Cyrankiewicz. Drugi powstał w Birkenau, gdzie funkcjonowało w 1943 roku kilka grup. W szpitalu istniała komórka konspiracyjna dra Alfreda Fiderkiewicza.

Niezależnie od grup polskich na przełomie lat 1942 i 1943 powstały w obozie organizacje więźniów innych narodów, m.in. Austriaków, Rosjan i Żydów z Sonderkommanda, specjalnej grupy, którą Niemcy wykorzystywali przy obsłudze komór gazowych i krematoriów.

Na początku 1943 roku z inicjatywy Austriaków zaczęto prowadzić tajne rokowania w celu połączenia wszystkich grup. W maju utworzono wspólną Grupę Bojową Oświęcim, do której w 1944 roku przyłączyły się także polskie grupy wojskowe. Powstała Rada Wojskowa Oświęcim.

PAP/RIRM