Wojskowe Biuro Historyczne przypomniało o szyfrogramach z czasu Bitwy Warszawskiej 1920 r.
Wojskowe Biuro Historyczne z okazji uhonorowania znaczkiem pocztowym ppłk. Jana Kowalewskiego, który w 1920 r. złamał szyfry bolszewickie, przypomniało o dostępnych na stronie WBH zdigitalizowanych teczkach polskiego radiowywiadu wojskowego z okresu wojny polsko-bolszewickiej.
Oficer Wojska Polskiego, wybitny kryptolog i matematyk ppłk Jan Kowalewski, który przyczynił się do polskiego triumfu w Bitwie Warszawskiej 1920 roku, został we wtorek uhonorowany przez Pocztę Polską znaczkiem. Uroczystość jego prezentacji odbyła się w Centrum Edukacyjnym IPN „Przystanek Historia” w Warszawie.
„Ppłk Jan Kowalewski to jeden z zapomnianych bohaterów wojny 1920 roku. Przywilejem wodzów jest brać odpowiedzialność za triumf, którego prawdziwi sprawcy pozostają ukryci. Tym ukrytym sprawcą naszego zwycięstwa nad bolszewikami był właśnie Jan Kowalewski, który złamał szyfry bolszewików, w tym ten najważniejszy – +Rewolucja” z 12 sierpnia 1920 roku+” – przekazał historyk i dyrektor Wojskowego Biura Historycznego Sławomir Cenckiewicz.
Szef WBH, który podziękował Poczcie Polskie za przywrócenie pamięci o Kowalewskim, przypomniał też, że szef polskiego wywiadu płk Ignacy Matuszewski był druhem Jana Kowalewskiego i patronem jego kariery w Oddziale II Sztabu Generalnego.
Podczas uroczystości prezentacji znaczka, w której udział wziął także m.in. wiceprezes IPN Mateusz Szpytma, Wojskowe Biuro Historyczne zaprezentowało archiwalia dotyczące ppłk. Jana Kowalewskiego oraz szyfrogramy z czasu Bitwy Warszawskiej 1920 r., które zostały wpisane w 2017 r. na Światową Listę UNESCO Pamięć Świata. Na Twitterze WBH podało także link do zdigitalizowanych teczek polskiego radiowywiadu wojskowego z 1920 r., m.in. wyciągów z przechowywanych depesz bolszewickich, wykazy ewidencji personelu armii sowieckiej i tłumaczenia szyfrogramów.
Zapraszamy do zapoznania się z dokumentacją polskiego radiowywiadu wojskowego z czasów bitwy warszawskiej 1920 r. przechowywaną w WBH. Archiwalia zostały w 2017 r. wpisane na światową listę UNESCO Pamięć Świata. https://t.co/S4lNnXoms3 pic.twitter.com/LAEqLPKrZl
— Wojskowe Biuro Historyczne (@WBH_2016) June 30, 2020
Dokumenty polskiego radiowywiadu z okresu Bitwy Warszawskiej 1920 r. znajdują się w zespole akt Oddziału II Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego z lat 1918–1921. Na ich zawartość składają się depesze szyfrowe i tłumaczenia szyfrogramów Armii Czerwonej przejętych przez Biuro Szyfrów Oddziału II NDWP i dowództwa 2, 3, 6 i 7 Armii oraz przez dowództwa frontów; radiotelegramy ze stacji radiowych, w tym RTG Warszawa i Lwów; księgi rozwiązanych szyfrów Armii Czerwonej; kody polskie i rosyjskie; depesze szyfrowe i radiotelegramy NDWP, frontów, armii i grup operacyjnych oraz szyfry polskich wojskowych placówek zagranicznych.
„Wygrana z przeważającymi siłami wroga była możliwa w ogromnej mierze dzięki wykorzystaniu przez polski wywiad wojskowy najnowocześniejszej ówcześnie technologii komunikacyjnej – radia. Materiały polskiego wywiadu radiowego z sierpnia 1920 r. stanowią jedno z pierwszych świadectw wykorzystania nasłuchu radiowego i rozszyfrowania kodów przeciwnika. Ich szczególne znaczenie polega na tym, że nasłuch radiowy i zastosowane podczas Bitwy Warszawskiej nowe techniki dekryptażu po raz pierwszy w historii odegrały przesądzającą rolę dla wyniku bitwy i całej wojny” – czytamy na stronie WBH.
Podczas uroczystości w IPN do postaci ppłk. Jana Kowalewskiego i sukcesów polskiego wywiadu wojskowego odniósł się również wiceprezes IPN Mateusz Szpytma.
„Ppłk Jan Kowalewski był bohaterem wielu epok historycznych, niezwykle zasłużonym w każdej z nich dla Polski. Szczególną rolę, jako wybitny kryptolog, odegrał w zwycięstwie nad bolszewikami w 1920 r. Cieszę się, że Instytut Pamięci Narodowej może uczestniczyć w przywracaniu pamięci – po wielu latach zapomnienia – tej niezwykłej postaci, która powinna mieć godne miejsce w niepodległej Rzeczypospolitej” – podkreślił wiceszef Instytutu.
Jan Kowalewski był oficerem Wojska Polskiego, kryptologiem, matematykiem oraz lingwistą. IPN na swojej stronie internetowej przypomniał też, że był szefem wywiadu 4. Dywizji Strzelców Pieszych gen. Lucjana Żeligowskiego.
„To organizator i naczelnik (1919-1924) Wydziału II Radiowywiadu Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Generalnego Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego, które złamało sowieckie szyfry w czasie wojny z bolszewikami oraz szef wywiadu sztabu wojsk powstańczych w III powstaniu śląskim. W 1923 r. wysłano go do Japonii, gdzie poprowadził trzymiesięczne szkolenie z zakresu kryptografii dla oficerów japońskiego wywiadu” – podał IPN, przypominając też w latach 1928-1933 Jan Kowalewski był attache wojskowym przy Poselstwie RP w Moskwie, a w latach 1933-1937 był attache wojskowym w Bukareszcie.
W okresie wojny obronnej Polski w 1939 r. Jan Kowalewski kierował komitetem ds. pomocy polskim uchodźcom w Bukareszcie. W latach 1941-1944 kierownik Placówki Łączności z Kontynentem w Lizbonie.
„W ramach tzw. Akcji Kontynentalnej Jan Kowalewski kierował rozległymi operacjami wywiadowczymi na terenie całej Europy. Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Współpracował z Radiem Wolna Europa” – dodał Instytut.
PAP
