Wielkanocne symbole

W kontekście świąt nie sposób jest wszystko wyrazić słowami, dlatego w wielu przypadkach człowiekowi towarzyszą symbole. Podczas Wielkanocy wiernym towarzyszą m.in. jajko, baranek i „palma”, ale czy nadal ludzie pamiętają o ich znaczeniu?

Jajko jako zalążek nowego życia

Jajko wielkanocne odgrywa ważną rolę w obrzędach wielkanocnych. Jest ono nieodzownym elementem naszych święconek i to właśnie poprzez dzielenie się nim rozpoczynamy wielkanocne śniadanie.

Obecnie w chrześcijaństwie jajko nawiązuje do zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, ale jeszcze długo po przyjęciu chrztu przez Mieszka I w Polsce spożywanie jajka podczas święta Wielkiejnocy było surowo zabronione, ponieważ łączyło się to z pogańskimi zwyczajami.

Po nieudanych próbach zwalczania zwyczajów związanych z wierzeniami słowiańskimi, duchowni starali się dokonać inkulturacji, która polegała na przekształcaniu wartości kulturowych danej społeczności w wartości chrześcijańskie. Dochodziło do tego m.in. poprzez nadawanie nowych interpretacji różnym symbolom wykorzystywanym przez pogan.

Taką drogę inkulturacji musiało przejść właśnie jajko, dzięki czemu stało się symbolem akceptowanym przez Kościół i dołączyło do tradycji chrześcijańskiej.

Później zaczęto tworzyć różnokolorowe pisanki, których barwom nadano określoną symbolikę. Czerwień ma przedstawiać krew Chrystusa, ale także oznacza zwycięstwo. Kolor żółty natomiast symbolizuje słońce i urodzaj, zielony – życie, brązowy – ziemię, niebieski – czystość i zdrowie, a czarny z białym oznaczają szacunek dla zmarłych.

Z X w. pochodzi grecka legenda, wedle której św. Magdalena po zobaczeniu pustego grobu, uradowana zmartwychwstaniem, pobiegła do domu. Tam zobaczyła, że jajka, które miała, zabarwiły się na czerwono. Kobieta postanowiła zabrać je ze sobą i rozdawała je, opowiadając przy tym Apostołom o zmartwychwstaniu Jezusa. Jajka później zamieniły się w ptaki. Odczytano to za znak, że po śmierci istnieje nowe życie.

Baranek z czerwoną chorągwią

Najważniejszym symbolem liturgicznym Wielkanocy jest baranek z czerwoną chorągwią, który do Polski zawitał w XVII wieku i został nazwany „Agnuszkiem”.

Symbol ten nawiązuje do męki, śmierci oraz zmartwychwstania Chrystusa oraz do wydarzenia ze Starego Testamentu, kiedy anioł śmierci przeszedł przez ziemię egipską i zabił pierworodnych synów. Ominął tylko domy żydowskie, których drzwi naznaczone były krwią baranka, zabitego z Bożego nakazu.

Na stołach chrześcijan baranek pojawił się w XIV wieku za sprawą papieża Urbana V. Celem Ojca Świętego było sprawienie, żeby wierni, poprzez obecność baranka, pamiętali o odkupieniu grzeszników i przezwyciężeniu zła przez Jezusa.

 Wierzbowe gałązki symbolem zmartwychwstania

Ze świętami Wielkanocnymi związana jest również „palma”, którą w Polsce symbolizują wierzbowe gałązki. Jej znaczenie odnosi się do zmartwychwstania oraz nieśmiertelności duszy.

Kiedyś panowało powszechne przekonanie, że „palma” wielkanocna chroni ludzi przed chorobami i wszelkim złem. Ponadto dzieciom dawało się do połknięcia bazie, ponieważ miało to zapewniać zdrowie. Po poświęceniu zatykano ją za święty obraz, aby od domostwa odciągnąć pożar, powódź czy pioruny.

Palma związana jest z upamiętnieniem triumfalnego przybycia Jezusa do Jerozolimy. To właśnie Zbawcy rzucano pod nogi liście palmowe, od czego swoją nazwę wzięła Niedziela Palmowa.

RIRM