Ważna pomorska osada z epoki żelaza zostanie opisana 50 lat po odkryciu

Juszkowo to największa na Pomorzu Wschodnim osada z wczesnej epoki żelaza. Odkryto ją w 1963 r. i dokładnie przebadano, znajdując tysiące artefaktów. Śmierć szefa zespołu archeologów sprawiła, że wyników badań nie opracowano i nie opublikowano; stanie się to w tym roku.

Badania archeologiczne w Juszkowie (miejscowość leży w Pomorskiem, niedaleko Pruszcza Gdańskiego) rozpoczęto po tym, jak na terenie wyrobiska piasku tuż za granicami tej wsi odkryto kilkanaście obiektów osadniczych (jam i palenisk). Stanowisko okazało się tak ciekawe i bogate, że specjaliści z Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, badali je przez kilkanaście sezonów – od 1963 do 1979 roku. Ustalono, że ok. 700-600 roku p.n.e. istniała tu wyjątkowo duża osada, której mieszkańcy parali się m.in. wytwarzaniem przedmiotów z brązu i prawdopodobnie także handlem bursztynem.

„Na Pomorzu odkryto jak dotąd stosukowo niewiele osad z wczesnej epoki żelaza, a Juszkowo jest spośród nich zdecydowanie największą. Nigdzie indziej w regionie nie znaleziono też tak bogatego i tak bardzo różnorodnego materiału z tego czasu” – wyjaśnił Piotr Fudziński z gdańskiego Muzeum Archeologicznego.

Podkreślił, że w trakcie kilkunastu sezonów badań archeolodzy znaleźli w Juszkowie m.in. kilkaset fragmentów glinianych form odlewniczych służących do wykonywania brązowych bransolet, naszyjników i innych ozdób z tzw. litego pręta.

„Formy odlewnicze świadczą o niesamowitej umiejętności i zdolnościach mieszkańców osady w tworzeniu przedmiotów z brązu” – podkreślił Fudziński.

Badania przyniosły też kilkadziesiąt tysięcy fragmentów ceramiki, tysiące zwierzęcych kości i ości ryb oraz bardzo dużą ilość bursztynu mogącą wskazywać na handel tym surowcem.

Jak zaznaczył Fudziński, tak bogaty materiał z jednego stanowiska jest naprawdę bardzo dużą rzadkością i bardzo cennym źródłem informacji o życiu pomorskich osad z tego okresu. Wiele artefaktów pozyskanych w Juszkowie wyeksponowano na wystawie głównej gdańskiego Muzeum Archeologicznego, a pozostałe trafiły do muzealnych magazynów.

Z reguły po zakończeniu badań, uczestniczący w nich archeolodzy – najczęściej szef zespołu – przygotowują publikacje, które kompleksowo opisują dane stanowisko i znalezione na jego terenie artefakty.

W przypadku Juszkowa zadanie to spoczywało na barkach archeologa Janusza Podgórskiego z gdańskiego Muzeum Archeologicznego, który kierował zespołem prowadzącym wykopaliska. Niestety, badacz ten niespodziewanie zmarł w 1993 roku. Do tego czasu zdążył przygotować tylko kilka bardzo niewielkich publikacji omawiających wyrywkowe zagadnienia dotyczące osady.

„Ukazała się m.in. – mało dostępna dziś publikacja poświęcona formom odlewniczym znalezionym na terenie Juszkowa, a w wydawanym przez nasze muzeum piśmie +Pomerania Antiqua+ – dwa krótkie teksty, z których jeden opisywał m.in. kilka obiektów, a drugi – jamę ze zbożem odkrytą na terenie osady” – wyjaśnił Fudziński, dodając, że jama, w której znaleziono kilka kilogramów zboża, głównie jęczmienia, była jedynym tego typu magazynem ze zbożem odkrytym na terenie Pomorza i weszła „chyba do wszystkich podręczników przeznaczonych dla archeologów”.

„Każdy naukowiec badający epokę żelaza na Pomorzu Wschodnim, chciałby dowiedzieć się, co jeszcze znaleziono w Juszkowie, poznać cały materiał, na który tam natrafiono” – powiedział Fudziński. Dodał, że taka możliwość pojawi się za kilkanaście miesięcy.

W ubiegłym roku Muzeum Archeologicznemu udało się bowiem pozyskać grant z ministerstwa kultury na kompleksowe opracowywanie wyników kilkunastu sezonów badań w Juszkowie. Publikację przygotowuje Fudziński oraz dr Katarzyna Ślusarska z Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Wydawnictwo ma ukazać się pod koniec br.

„Janusz Podgórski był bardzo skrupulatnym badaczem. Mamy grube tomy przygotowanych przez niego sprawozdań z poszczególnych sezonów badań oraz inną bardzo bogatą dokumentację, w tym wyniki specjalistycznych analiz dotyczących np. zwierzęcych kości czy jamy ze zbożem” – poinformował Fudziński, dodając, że na potrzeby przygotowywanej publikacji zamówiono też kolejne badania, w tym analizę petrograficzną (określającą skład) ceramiki, którą wykonał dr Wojciech Bartz z Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego.

Z przygotowaniami publikacji pokazującej kompleksowo wyniki badań osady w Juszkowie, zbiegł się w czasie inny projekt zrealizowany ostatnio w gdańskim Muzeum Archeologicznym – digitalizacja i udostępnienie 455 diapozytywów (przezroczy) dokumentujących te wykopaliska. Kilka tygodni temu zdjęcia zostały zamieszczone w portalu archeoportal.pl. Prezentują one zarówno archeologów przy pracy, jak i znalezione przez nich obiekty.

Jak wyjaśnił Marcin Szmit z działu cyfryzacji i archiwizacji Muzeum Archeologicznego, także to przedsięwzięcie zostało dofinansowane przez ministerstwo kultury. Projekt wart był 45 tys. zł, z czego resort dołożył 38 tys. zł.

PAP/RIRM