[TYLKO U NAS] Prof. J. Żaryn: Konstytucja 3 Maja była w jakiejś mierze drogą, która wiodła do unarodowienia całego społeczeństwa polskiego

Konstytucja 3 Maja była w jakiejś mierze drogą, która wiodła do unarodowienia całego społeczeństwa polskiego. Przy czym trzeba zdać sobie sprawę, że w związku z zapisem o de facto likwidacji Unii Lubelskiej, była to też konstytucja, której zadaniem było dalsze scalanie w formie instytucji państwowych tego wielkiego zróżnicowanego terytorium, jakie było od stuleci w gestii zarówno Korony Królestwa Polskiego jak i Wielkiego Księstwa Litewskiego – powiedział profesor Jan Żaryn, historyk, w rozmowie z Jakubem Jóźwiakiem z Redakcji Informacyjnej Radia Maryja.

Profesor Jan Żaryn oznajmił, że ówczesna elita polityczna w Polsce postrzegała Konstytucję 3 Maja jako narzędzie, którego zadaniem była ochrona Rzeczypospolitej przed dalszymi rozbiorami.

– Bezwątpienia Konstytucja 3 Maja zdaniem ówczesnej elity z królem Stanisławem Augustem Poniatowskim na czele miała być sprawnym narzędziem służącym temu, by Polska nie upadła, aby Rzeczypospolita została uratowana i by nie podlegała dalszym rozbiorom. Sama treść z kolei Konstytucji 3 Maja była rzeczywiście treścią z jednej strony nowatorską na tle ówczesnej Europy i świata. Była to pierwsza konstytucja europejska, i dopiero w ślad za nią rewolucyjni Francuzi uchwalili swoją we wrześniu, a druga w świecie po amerykańskiej. Jej nowatorstwo polegało przede wszystkim na tym, że łączyła polskie tradycje legislacyjne związane z  trwałością ustroju I Rzeczypospolitej i te wartości płynące przede wszystkim z tych dwóch wielkich haseł „Wolności” i „Równości”, bo na nich się zasadzał ustrój I Rzeczypospolitej – wskazał profesor.

Została niejako przedłużona ta wartość „Wolności” i „Równości” – kontynuował.

– Konstytucja 3 Maja była w jakiejś mierze drogą, która wiodła do unarodowienia całego społeczeństwa polskiego. Przy czym trzeba zdać sobie sprawę, że w związku z zapisem o de facto likwidacji Unii Lubelskiej, była to też konstytucja, której zadaniem było dalsze scalanie w formie instytucji państwowych tego wielkiego zróżnicowanego terytorium, jakie było od stuleci w gestii zarówno Korony Królestwa Polskiego jak i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Ta ustawa zasadnicza miała więc poważne znaczenie z punktu widzenia tego, co można by nazwać optymalizacją pożądań wobec tejże konstytucji – powiedział historyk.

Niestety jak wiemy, rok później już w maju 1792 roku wojska rosyjskie najechały Polskę. Efektem tego było nie tylko zlikwidowanie Konstytucji 3 Maja, ale także w konsekwencji II rozbiór Polski – akcentował wykładowca akademicki.

– Natomiast niewątpliwie mit o Konstytucji 3 Maja, która wyrastała z polskich chrześcijańsko-narodowych tradycji i jednocześnie była najnowocześniejsza w Europie, taka symbioza dwóch cech, które na ogół wydawały się, że nie mogą iść w parze, stała się mitem założycielskim dla Polaków kolejnych pokoleń, którzy starali się o odzyskanie niepodległości i także zdawali sobie sprawę, że sama Konstytucja 3 Maja nie udźwignie w swej treści tego pożądanego efektu, jakim ma być Polska odrodzona, bo także w XIX wieku ewidentnie Maryjność polska będzie tym nośnikiem tworzenia się nowoczesnego narodu polskiego, a więc katolicyzm i tradycja ustrojowa I RP to były te dwa wielkie filary, które nas doprowadziły do odzyskania niepodległości – powiedział profesor Jan Żaryn.

Konstytucja 3 Maja zaczerpnęła co najlepsze z ustroju demokracji szlacheckiej – podkreślił historyk.

– Czyli nie kontestowała całego dorobku legislacyjnego, poczynając od praw w Koszycach i później kolejnych XV-XVI wiecznych z konstytucją Nihil Novi na czele z 1505 roku. Ten cały dorobek był niewątpliwie ważnym dziedzictwem, które utrwalało się także w Konstytucji 3 Maja – podsumował były senator.

radiomaryja.pl