Poznań: w Forcie VII wyeksponowano podpisy błogosławionych z Poznańskiej Piątki

Znajdujące się w jednej z cel podpisy czterech chłopców z błogosławionej Poznańskiej Piątki wyeksponowane zostały w Forcie VII w Poznaniu, dawnym niemieckim obozie koncentracyjnym. Aresztowani we wrześniu 1940 r. wychowankowie salezjańskiego oratorium zostali straceni w Dreźnie w 1942 r.

W 1999 roku Poznańska Piątka została beatyfikowana przez papieża Jana Pawła II w gronie 108 męczenników II wojny światowej. 10 października 1939 r w Forcie VII powstał Konzentrationslager Posen – pierwszy niemiecki obóz koncentracyjny na ziemiach polskich.

Czesław Jóźwiak, Edward Kaźmierski, Franciszek Kęsy, Jarogniew Wojciechowski i Edward Klinik byli wychowankami salezjańskiego oratorium w Poznaniu. W czasie II wojny światowej zaangażowali się w działalność konspiracyjną, za co zostali aresztowani. Byli więzieni w Poznaniu, we Wronkach, Berlinie, Zwickau oraz w Dreźnie, gdzie oskarżeni o zdradę stanu 24 sierpnia 1942 r. zostali zgilotynowani na dziedzińcu więzienia.

Jak powiedział kierownik Muzeum Martyrologii Wielkopolan – Fort VII Jacek Kaczmarek gestapo aresztowało późniejszych błogosławionych 21 i 23 września 1940 roku. Dodał, że jeszcze zanim chłopcy z Błogosławionej Piątki zostali błogosławionymi było wiadomo, że w celi nr 58 są podpisy niektórych z nich.

„Najbardziej widoczny był podpis Czesława Jóźwiaka, on jest też najłatwiejszy do odczytania. W tej celi jest wiele podpisów pozostawionych przez więźniów. One były swego czasu opracowywane, dokumentowane – jeszcze bez analizy, kim są ich autorzy. W tym roku rozpoczęliśmy prace prowadzące do tego, by opowiedzieć historię autorów podpisów. Pomyśleliśmy, żeby zacząć właśnie od Poznańskiej Piątki. Akurat 24 sierpnia, w okrągłą rocznicę ich śmierci, potwierdziliśmy ostatecznie, że w celi znajdują się podpisy Czesława Jóźwiaka, na prawo od niego – Jarogniewa Wojciechowskiego, dalej Edwarda Kaźmierskiego i Franciszka Kęsego” – wskazał.

Edward Klinik był aresztowany kilka dni wcześniej niż pozostali, w Forcie VII przebywał w innej celi. Zaskoczeniem dla prowadzących prace w celi 58 było odkrycie na jednej z cegieł także podpisu Henryka Gabriela.

„To był ich kolega z oratorium salezjańskiego, późniejszy autor książki o Poznańskiej Piątce. Dzięki niemu dysponujemy opisem pobytu chłopaków w celi. Wiemy, że mieli legowisko obok siebie – w Forcie VII spało się na podłodze. I te podpisy na cegłach są nisko, jakieś 50 cm nad podłogą. Oprócz nazwisk są też daty – to 24 września, czyli dzień w którym znaleźli się w Forcie VII oraz 14 października, dzień, w którym to pewnie napisali” – powiedział kierownik muzeum.

Znajdująca się w celi ekspozycja została tak przeorganizowana, by odwiedzający Muzeum Martyrologii Wielkopolan mieli swobodny dostęp do podpisów. Umieszczono tam też tablicę informacyjną poświęconą Poznańskiej Piątce i fotografię z powiększeniem podpisów. Oficjalne udostępnienie zachowanych na cegłach znaków nastąpi w poniedziałek, po uroczystościach z okazji 83. rocznicy utworzenia obozu koncentracyjnego w Forcie VII.

Konzentrationslager Posen powstał 10 października 1939 r., był największym w Wielkopolsce ośrodkiem eksterminacji polskich elit. Uwięzieni w obozie byli rozstrzeliwani, torturowani, wieszani, zrzucani ze schodów lub umierali z powodu ciężkich warunków panujących w celach. Tam też po raz pierwszy zastosowano komory gazowe do uśmiercania ludności cywilnej. Według szacunków w Forcie VII zginęło ok. 20 tys. osób.

Jacek Kaczmarek przyznał, że dramatyczna historia Fortu VII jest wciąż zbyt mało znana – nawet wśród poznaniaków i Wielkopolan.

Edward Klinik, urodził się 21 lipca 1919 r. w Poznaniu. W latach 1936–1937 był uczniem Gimnazjum Salezjańskiego w Oświęcimiu. Naukę kontynuował w Gimnazjum Bergera w Poznaniu.

Czesław Jóźwiak urodził się w 7 września 1919 r. Do szkoły powszechnej i gimnazjum uczęszczał w Bydgoszczy. W roku 1930 wraz z rodzicami zamieszkał w Poznaniu. Był synem policjanta.

Edward Stanisław Kaźmierski urodził się 1 października 1919 r. Trudna sytuacja materialna zmusiła go do przerwania nauki w gimnazjum. Pracował jako m.in. jako pomocnik mechanika w warsztacie samochodowym. Grał główne role w przedstawieniach oratoryjnych, muzykował i śpiewał w chórze.

Franciszek Kęsy urodził się 13 listopada 1920 r. Planował studia w seminarium duchownym.

Jarogniew Wojciechowski urodził się 5 listopada 1922 r. Z powodów materialnych zmuszony był przerwać naukę w gimnazjum, podjął pracę w drogerii, naukę kontynuował w Miejskiej Szkole Handlowej.

Fort VII jest częścią XIX-wiecznych fortyfikacji Poznania. Po zajęciu we wrześniu 1939 r. miasta przez wojska niemieckie utworzono w nim obóz koncentracyjny. Niemcy nazywali go „obozem krwawej zemsty”. Fort VII był wykorzystywany jako ośrodek szkoleniowy dla przyszłych kadr innych obozów koncentracyjnych.

Oficjalna nazwa obozu była później zmieniana dwukrotnie, nie miało to jednak wpływu na sytuację jego więźniów. Osadzeni przebywali w nim do czasu decyzji gestapo co do ich dalszego losu: oddania pod sąd, wywózki do obozu koncentracyjnego bądź stracenia na miejscu.

Pierwszymi więźniami Fortu VII byli powstańcy wielkopolscy i śląscy, członkowie polskich organizacji politycznych i społecznych, urzędnicy, nauczyciele i profesorowie wyższych uczelni, księża, przedstawiciele wolnych zawodów, kupcy i przemysłowcy, ziemianie. Niemal wszyscy zginęli w masowych egzekucjach.

W październiku 1939 r., krótko po otwarciu Konzentrationslager Posen, Niemcy uruchomili w jednej z remiz artyleryjskich Fortu VII testową komorę gazową, w której stosowano przywożony w butlach tlenek węgla. Ofiarami testów było kilkuset pacjentów Zakładu Psychiatrycznego w Owińskach i Oddziału Psychiatrycznego Kliniki Neurologiczno-Psychiatrycznej Uniwersytetu Poznańskiego.

Muzeum Martyrologii Wielkopolan — Fort VII jest oddziałem Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości w Poznaniu.

PAP