Lubuskie: obchody 75. rocznicy „Wielkiej ucieczki”

Przelot myśliwców F-16 Polskich Sił Powietrznych i transportowego Airbusa A400 brytyjskiego Royal Air Force uświetnią obchody 75. rocznicy ucieczki lotników, alianckich jeńców z niemieckiego obozu Stalag Luft 3 w Żaganiu (Lubuskie). Ceremonia rocznicowa odbędzie się 24 marca.

„Wielka ucieczka” to jedno z największych takich zdarzeń II wojny światowej.

Dyrektor Muzeum Obozów Jenieckich w Żaganiu Marek Łazarz poinformował PAP, że przygotowania do obchodów są na ukończeniu. Główna ceremonia rocznicowa odbędzie się 24 marca w historycznym miejscu „Wielkiej ucieczki”, czyli przy pomniku w postaci zarysu tunelu Harry, na terenie dawnego Stalagu Luft 3.

Współorganizatorem obchodów jest Ambasada Brytyjska w Polsce. Żagańską ceremonię poprzedzi Apel Pamięci na Cmentarzu Wojennym Wspólnoty Brytyjskiej w Poznaniu, gdzie spoczywają prochy żagańskich uciekinierów.

W Żaganiu uroczystość rozpocznie 24 marca o godz. 15.00 przelot czterech myśliwców F-16 Polskich Sił Powietrznych ora transportowego Airbusa A400 Royal Air Force. Udział w Apelu Pamięci potwierdzili przedstawiciele placówek dyplomatycznych krajów, z których pochodzili uciekinierzy, delegacje wojskowe, władze samorządowe oraz krewni uczestników ucieczki z Polski, Czech, Australii, Kanady i Wielkiej Brytanii.

„+Wielka ucieczka+ to szczególnie ważne wydarzenie dla Brytyjczyków, którzy od lat biorą udział w naszych obchodach. Nie bez przyczyny. Wśród uczestników ucieczki najwięcej było żołnierzy RAF-u, ale wzięli w niej udział także Polacy i lotnicy z kilku innych krajów” – powiedział PAP Łazarz.

Dodał, że wstępem do oficjalnych uroczystości zaplanowanych na 24 marca będzie inauguracja „Miasteczka Wojskowego”, które dzień wcześniej otworzy swoje podwoje na terenie Muzeum Obozów Jenieckich w Żaganiu. Na muzealnych błoniach zaplanowano pokaz statyczny sprzętu i uzbrojenia 11. Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej i stacjonującej w naszym kraju amerykańskiej Pancernej Brygadowej Grupy Bojowej.

„Będzie okazja obejrzeć czołgi Leopard 2A4, M1 Abrams, transportery piechoty KTO Rosomak i M2 Bradley czy śmigłowiec szturmowy Mi-24 Polskich Sił Powietrznych. Atrakcją będą prezentacje grup rekonstrukcji historycznych, które zaprezentują umundurowanie i uzbrojenie z czasów II wojny światowej oraz zabytkowe czołgi T-34/85 oraz M4A1 Sherman. Co ciekawe, oba pojazdy są w pełni sprawne technicznie” – zaznaczył Łazarz.

W sobotę 23 marca na bocznicę kolejową w pobliżu muzeum wjedzie także pociąg retro „Harry”, który tego dnia będzie kursował w rejonie Żagania. Podczas pikniku będzie też bogaty program artystyczny, a zwieńczeniem dnia będzie 45. „Cross Żagański” o Puchar Wielkiej Ucieczki – bieg przełajowy z udziałem kilkuset zawodników.

W niedzielę nadal dostępne będzie też „Miasteczko Wojskowe” ze swoimi atrakcjami.

Tradycyjnie obchody potrwają kilka dni. 22 marca rozpocznie je trzydniowy Rajd Harcerski pn. „Wielka Ucieczka”. Harcerze z całej Polski będą uczestniczyć w swego rodzaju grze terenowej opartej na motywach żagańskiej „Wielkiej Ucieczki”. Ostatnim akcentem obchodów będzie Konkurs Historyczny pt. „Wielka Ucieczka” dla młodzieży, który zostanie zorganizowany 26 marca w Muzeum Obozów Jenieckich.

„Organizując obchody rocznicowe chcemy, by pamięć o +Wielkiej Ucieczce+ była ciągle żywa, a że Żagań jest miastem silnie związanym z wojskiem, nazywanym pancerną stolicą Polski, zawsze możemy liczyć na wsparcie ze strony naszych żołnierzy z 11. Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej” – zaznaczył Łazarz.

Historia brawurowej ucieczki miała swój początek wiosną 1943 r. w Stalagu Luft 3 w Żaganiu (wówczas Sagan) – jednym z niemieckich obozów jenieckich na terenie tego miasta. Zawiązał się w nim wówczas „Komitet X”, na czele którego stanął mjr RAF Roger J. Bushell. Jego zadaniem było zorganizowanie ucieczki 200 jeńców. Przygotowania obejmowały m.in. kopanie trzech tuneli, które nazwano: „Tom”, „Dick” i „Harry”. Cały wysiłek skupiono jednak na „Harrym” – tunel znajdował się ok. 9 m pod ziemią i miał ponad 100 metrów długości.

W nocy z 24 na 25 marca 1944 r. podkopem wydostało się 76 jeńców. W wyniku zarządzonej akcji poszukiwawczej Niemcy złapali 73 uciekinierów. Ucieczka w pełni powiodła się tylko trzem lotnikom. Byli to Norwegowie Per Bergsland i Jens Muller oraz Holender Bram van der Stok.

Na rozkaz Hitlera straconych zostało 50 uczestników ucieczki. Pochodzili z Wielkiej Brytanii, Kanady, RPA, Australii, Nowej Zelandii, Norwegii, Litwy, Belgii, Holandii, Francji, Czech, Grecji. Na liście rozstrzelanych znalazło się także sześciu Polaków.

Wydarzenie to przeszło do historii jako „Wielka Ucieczka”; w 1963 roku doczekało się ekranizacji w postaci hitu kinowego „The Great Escape” z Charlesem Bronsonem i Stevem McQueenem. Powstało także wiele filmów dokumentalnych na ten temat.

Do naszych czasów nie zachowały się oryginalne zabudowania obozu – pozostały jedynie fragmenty fundamentów. Nie zachował się także słynny tunel nazwany przez jego budowniczych „Harry”, którym żołnierze wydostali się na wolność.

Odwiedzając muzeum w Żaganiu można jednak obejrzeć liczne pamiątki po jeńcach wojennych, galerię mundurów lotniczych oraz rekonstrukcję izby jenieckiej z oryginalnymi elementami wyposażenia.

Na terenie muzeum znajduje się replika tunelu ucieczkowego o długości ok. 30 metrów, zrekonstruowano jeden z obozowych baraków i wieżę wartowniczą. W miejscu, gdzie było wyjście z tunelu „Harry” stoi teraz pamiątkowy obelisk.

PAP/RIRM