Konsultacje ws. projektu dotyczącego samorządów
Do 11 lutego można zgłaszać uwagi do najnowszej wersji prezydenckiego projektu ustawy samorządowej. Cel ustawy to m.in. zwiększenie wpływu mieszkańców na działanie samorządów, a także stworzenie nowych form współdziałania samorządów.
Prace nad zmianami w samorządach rozpoczęły się w Kancelarii Prezydenta jesienią 2010 r. Pierwsza wersja projektu powstała w marcu 2011 r. – został opracowany m.in. na podstawie rekomendacji przedstawianych przez samorządowców i organizacje obywatelskie. Najnowsza wersja projektu o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego, została opublikowana na stronach prezydenckiej kancelarii pod koniec grudnia ubiegłego roku.
Projekt przewiduje prawo mieszkańców do inicjatywy uchwałodawczej, której zasady określałaby rada gminy lub powiatu w swoim statucie. Uelastyczniono też przepisy dotyczące konsultacji społecznych – według projektu nie będą one musiały dotyczyć każdorazowo całego obszaru gminy, a w zależności od potrzeb będą mogły być ograniczone do grupy mieszkańców wyłonionej w oparciu o określone kryterium.
Szczególną formą konsultacji ma być wysłuchanie publiczne. W prezydenckiej propozycji określono katalog projektów uchwał podlegających obowiązkowemu wysłuchaniu na posiedzeniu komisji lub na sesji rady. Projekt zakłada też, że referenda byłyby ważne bez względu na liczbę uczestniczących w nich osób. Wyjątek stanowić by miało referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu wyłonionego w wyborach bezpośrednich – dla ważności takiego referendum konieczna byłaby frekwencja nie mniejsza niż w czasie wyborów tego organu.
Obecnie referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych do głosowania, zaś referendum w sprawie odwołania organu wyłonionego w wyborach bezpośrednich – nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu. Projekt ma także na celu zwiększenie możliwości współdziałania jednostek samorządu terytorialnego. Gminy i powiaty będą mogły współpracować na forum tzw. konwentu powiatowego.
W ramach konwentu wojewódzkiego współdziałać będą mogły gminy i powiaty z samorządem województwa. Projekt zakłada również możliwość powoływania zespołów współpracy terytorialnej jako instrumentu współdziałania gmin, gmin i powiatów, albo gmin, powiatów i województwa. W prezydenckiej propozycji jest też mowa o stowarzyszeniach i komitetach aktywności lokalnej jako nowych formach, które będą mogły być wykorzystane do realizacji konkretnych inicjatyw, w tym inwestycyjnych, podejmowanych przez mieszkańców. Projekt umożliwia też tworzenie związków komunalnych przez gminy i powiaty. Projekt zawiera też możliwość łączenia mandatu wójta, burmistrza, prezydenta miasta z mandatem senatora.
Zasada niełączenia mandatu samorządowca z mandatem posła i senatora została wprowadzona w 2001 roku przez nowelizację ustaw o samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim. Projekt zakłada ponadto przekształcenie absolutorium dla organu wykonawczego w formułę skwitowania, a także wprowadzenie w powiecie jednoosobowego organu wykonawczego – starosty – wybieranego przez radę powiatu. Obecnie organem wykonawczym powiatu jest zarząd liczący od trzech do pięciu osób. Ustawa zakłada również obowiązek podawania do publicznej wiadomości projektów uchwał za pośrednictwem Biuletynu Informacji Publicznej w terminie pokrywającym się z przekazaniem projektu radnym, a także wprowadzenie zasady głosowania imiennego w organach stanowiących samorządu.
Projekt wprowadza obowiązek podawania do publicznej informacji w BIP imiennych wykazów głosowań radnych. Prezydencki projekt mówi też o przywróceniu możliwości przyznawania nagród pracownikom samorządowym pochodzącym z wyborów; nagroda roczna mogłaby wynieść maksymalnie trzykrotność miesięcznego średniorocznego wynagrodzenia. Pracownicy samorządowi zatrudniani na podstawie wyboru to: marszałek województwa, wicemarszałek oraz pozostali członkowie zarządu województwa(jeżeli statut województwa tak stanowi); starosta, wicestarosta oraz pozostali członkowie zarządu powiatu (jeżeli statut powiatu tak stanowi); wójt, burmistrz lub prezydent miasta; a także w związkach jednostek samorządu terytorialnego – przewodniczący zarządu związku i pozostali członkowie zarządu.
W uzasadnieniu do projektu ustawy podkreślono, że w obecnym stanie prawnym pracownicy samorządowi zatrudnieni na podstawie wyboru nie mogą otrzymywać nagrody rocznej. „Rozwiązanie takie – może i nośne z punktu widzenia społecznego odbioru – nie wydaje się sprawiedliwe” – podkreślono. Jak podano, aby uniknąć sytuacji, „w której nagroda ta jest przyznawana w oparciu jedynie o kryteria polityczne”, proponuje się wprowadzić ograniczenie, zgodnie z którym nagroda mogłaby być przyznana jedynie wówczas, gdy spełnione zostaną kryteria ustalone z co najmniej rocznym wyprzedzeniem.
PAP