Maraton Filmowy o Żołnierzach Wyklętych

W Warszawie pod hasłem ,,…JESZCZE SIĘ POLSKA O NAS UPOMNI…” odbędzie się III Warszawski Maraton Filmowy o Żołnierzach Wyklętych. Projekcje odbędą się  w Domu Dziennikarza (ul. Foksal 3/5, Warszawa), w godzinach 12:00-20:00. Wstęp wolny.

Otwarcie maratonu zaplanowano na godz. 12:00.  Piętnaście minut później wyemitowany zostanie pierwszy film pt. „…JESZCZE SIĘ POLSKA O NAS UPOMNI…” w reż. Aliny Czerniakowskiej.

Maraton wpisuje się w obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Jest wyrazem hołdu za świadectwo męstwa, niezłomnej postawy patriotycznej i krwi przelanej za Ojczyznę.

„Maraton organizowany jest w hołdzie <<Żołnierzom Wyklętym>> – bohaterom antykomunistycznego podziemia, którzy w obronie niepodległego bytu Państwa Polskiego, walcząc o prawo do samostanowienia i urzeczywistnienie dążeń demokratycznych społeczeństwa polskiego, z bronią w ręku, jak i w inny sposób, przeciwstawiali się sowieckiej agresji i narzuconemu siłą reżimowi komunistycznemu… ” – napisali organizatorzy.

Maraton odbędzie się pod honorowym patronatem Instytutu Pamięci Narodowej oraz Muzeum Powstania Warszawskiego, Stowarzyszenia Solidarność Walcząca Oddział Warszawa, Powiatowego Klubu Historyczno-Dziennikarskiego w Grodzisku Mazowieckim, Stowarzyszeni Dziennikarzy Polskich oraz Społecznego Komitetu Obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych.

PROGRAM MARATONU FILMOWEGO:

1. Godz. 12.00 – 12.15 – otwarcie III Warszawskiego Maratonu Filmowego o Żołnierzach Wyklętych

2. 12.15 – 13.00 – „…JESZCZE SIĘ POLSKA O NAS UPOMNI…” – reż. Alina Czerniakowska. Przejmujący i piękny film Aliny Czerniakowskiej o żołnierzach, którzy podjęli walkę z sowieckim okupantem i komunistycznym terrorem po 1944 r. Tytuł filmu (i motto naszego Maratonu Filmowego) nawiązują do słów wypowiedzianych przez jednego z żołnierzy prowadzonego na śmierć.

3. 13.00 – 13.30 – ,,WOŁYNIAK” – Film ukazujący postać kpt. Józefa Zadzierskiego ps. „Wołyniak”, partyzanckiej legendy Lasów Janowskich i terenów położonych nad środkowym Sanem. Związany z nurtem konspiracji narodowej, walczył w zgrupowaniu oddziałów Narodowej Organizacji Wojskowej, dowodzonym przez „Ojca Jana”, a od grudnia 1943 r. samodzielnie – chroniąc polskie wsie przed Niemcami i UPA. W lipcu 1944 r. stanął na czele zorganizowanej przez siebie Milicji Obywatelskiej w Leżajsku. Uwięziony przez NKWD (wrzesień 1944), zbiegł z transportu na Wschód. Zorganizował oddział walczący na dwa fronty: z władzą komunistyczną i Ukraińcami. Rozbił kilka posterunków milicji w terenie. Z powodu gangreny rany odniesionej w potyczce z KBW w grudniu 1946 r. popełnił samobójstwo. (Z Archiwum IPN)

4. 13.30 – 14.00 – ,,ZAGOŃCZYK” – Film ukazuje postać por. Franciszka Jaskulskiego ps. „Zagończyk”, organizatora i dowódcę „Związku Zbrojnej Konspiracji”, działającego w ramach WiN. Przed wojną był instruktorem harcerskim. Walczył w wojnie obronnej 1939 roku. W okresie II wojny światowej działał w konspiracji na terenie Wielkopolski, a następnie Lubelszczyzny. W grudniu 1944 roku aresztowany w Lublinie i skazany za przynależność do AK na karę śmierci, którą ostatecznie zamieniono na 10 lat więzienia. Osadzony w więzieniu na Zamku Lubelskim, potem we Wronkach, skąd udało mu się zbiec. Powrócił do konspiracji i od jesieni 1945 r. działał w ramach Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” na terenach Kielecczyzny. Został wydany UB przez członka swojego oddziału. W lipcu 1946 roku skazany na karę śmierci, którą wykonano na trzy dni przed wejściem w życie ustawy amnestyjnej z 22 lutego 1947 roku. (Z Archiwum IPN)

5. 14.00 – 14.30 – ,,SAMOOBRONA ZIEMI GRODZIEŃSKIEJ” – Losy polskiej konspiracji niepodległościowej na terenach ziem II RP włączonych do ZSRR to temat kolejnego filmu, który szkicuje historię lokalnej poakowskiej organizacji, jaką była Samoobrona Ziemi Grodzieńskiej. Dowodzona od samego początku, od 1945 r. przez por. Mieczysława Niedzińskiego ps. „Men”, „Ren”, „Niemen”, dotrwała aż do wiosny 1948 roku, kiedy to rozbita została przez sowiecki resort bezpieczeństwa. Porucznik Niedziński był przeciwny ewakuacji do Polski, gdyż uważał, że jego zadaniem jest obrona przebywającej tam polskiej ludności oraz trwanie tak długo, jak to możliwe. Oddział partyzancki, którym dowodził, osiągnął liczebność około 70 żołnierzy i prowadził przede wszystkim działalność bojową w zakresie samoobrony. (Z Archiwum IPN)

6. 14.30 – 15.00 – „KOMENDANT >OLECH<” Film kontynuuje opowieść o polskim podziemiu niepodległościowym na terenach II Rzeczypospolitej wcielonych do ZSRR. Bohaterem filmu jest ppor. Anatol Radziwonik ps. „Olech” – od 1945 roku komendant Obwodu AK Szczuczyn – Lida na Nowogródczyźnie. Powodem, który kazał mu trwać w konspiracji, było silne przekonanie o szybkim załamaniu się systemu sowieckiego oraz głębokie poczucie odpowiedzialności za polską ludność. Zadaniem oddziału była ochrona ludności przed terrorem sowieckim, przeciwstawianie się kolektywizacji, zwalczanie sowieckiej administracji i agentury. Działalność komendanta „Olecha” kończy się wraz z rozbiciem jego oddziału przez jednostki NKWD 12 maja 1949 roku w rejonie Raczkowszczyzny. (Z Archiwum IPN)

7. 15.00 – 15.30 – ,,USKOK” – Film przedstawia zakończone tragicznie, powojenne losy jednego z najbardziej znanych dowódców AK-WiN na Lubelszczyźnie kpt. Zdzisława Brońskiego ps. „Uskok”, który zginął 21 maja 1949 r., we wsi Nowogród k. Łęcznej, w bunkrze wykonanym pod stodołą, otoczony przez żołnierzy KBW i funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. W zdobytym bunkrze UB natrafiło na pamiętnik „Uskoka” (rzecz unikalna w warunkach partyzanckich), który – odnaleziony po latach w archiwum IPN – stanowi dziś bezcenne źródło ilustrujące okres tworzenia się komunistycznej rzeczywistości w Polsce, widziany oczami ukrywającego się żołnierza WiN. (Z Archiwum IPN)

8. 15.30 – 16.00 – ,,BURTA” – por. Jana Leonowicza ps. „Burta”. Por. Leonowicz urodził się w 1912 roku w majątku Żabcze w powiecie Tomaszów Lubelski w rodzinie ziemiańskiej. Pracę w konspiracji rozpoczął od działalności w Związku Walki Zbrojnej. Po wkroczeniu Armii Czerwonej uniknął wcielenia do wojska. Na wiosnę 1945 roku zorganizował grupę lotną, której celem było m.in. zwalczanie pospolitego bandytyzmu. Nie skorzystał z amnestii ogłoszonej w lutym 1947 roku, choć większość jego podwładnych to uczyniła. Pozostało przy nim tylko dwóch partyzantów, jednak juz wiosną jego grupa liczyła siedem osób. W roku 1950 nastąpił znaczny rozrost oddziału, który liczył maksymalnie 40 osób. „Burta” zginął w 1951 roku, w zasadzce zorganizowanej przez Urząd Bezpieczeństwa. – reż. Alina Czerniakowska

9. 16.00 – 16.30 – „KRYPTONIM >ORZEŁ<” – Film opowiada historię ludzi zaangażowanych w konspirację po 1945 r. na północnym Mazowszu w ramach 16 Okręgu Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, występującego pod kryptonimem „Orzeł”. Okręg działał od 1946 roku do połowy lat pięćdziesiątych. Pierwszym komendantem okręgu był kpt. Zbigniew Kulesza ps. „Młot”. Jest to też historia Mieczysława Dziemieszkiewicza „Roja” , który walkę z Sowietami rozpoczął w wielu 20 lat w 1945 r.. Zginął w walce 13 IV 1951 r. (Z Archiwum IPN)

10. 16.30 – 17.00 – ,,PODKOWA” – Film poświęcony sylwetce por. Tadeusza Kuncewicza ps. „Podkowa”, znanemu dowódcy partyzanckiemu AK – WiN na Zamojszczyźnie, który wsławił się obroną ludności przed niemieckimi wysiedleniami na przełomie 1942/1943 r. Po „wyzwoleniu” podjął opór wobec nowej okupacji komunistycznej, m.in. rozbijając w 1945 r. więzienie UB w Janowie Lubelskim. W czerwcu 1945 r., z grupą 23 partyzantów, podjął brawurową ucieczkę (porwaną ciężarówką) przez Czechy do amerykańskiej strefy okupacyjnej. Amerykańskie dowództwo „zwróciło” uciekinierów czechosłowackiej służbie bezpieczeństwa. Po dwóch latach brutalnego śledztwa, w 1947 r. „Podkowa” przekazany został „polskiej” bezpiece. Skazany na 15 lat, opuścił więzienie w 1955 r. Do 1989 r. był inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa. (Z Archiwum IPN)

11. 17.00 – 17.45 – ,,DYWIZJA NASTOLATKÓW” – Gdy wypalał się powojenny zbrojny opór podziemia niepodległościowego, w latach 1947- 1956, na scenie polskich dziejów pojawiła się fala młodszych synów i braci tych, którzy walczyli z okupantem niemieckim i później sowieckim. W skali całego kraju powstało ok. 1000 podziemnych organizacji młodzieżowych. Był to niezwykły wyraz buntu ówczesnego młodego pokolenia wobec tworzącej się brutalnej rzeczywistości komunistycznej. Cena za patriotyczne zaangażowanie bywała wówczas wysoka. Reż. – Alina Czerniakowska

12. 17.45 – 18.15 – ,,OSTATNI” – Film prezentuje sylwetkę ostatniego ukrywającego się z bronią w ręku partyzanta niepodległościowego podziemia na Lubelszczyźnie, Józefa Franczaka ps. „Lalek”, mechanizm osaczania go przez aparat resortu bezpieki, a w końcu dramatyczne okoliczności jego śmierci w walce z obławą MO i SB w dniu 21 października 1963 r. Unikalne relacje osób najbliżej związanych z partyzantem oraz nieznane dotąd materiały archiwalne IPN, pokazujące obraz niezłomnego bohaterstwa i kulisy zdrady. (Z Archiwum IPN)

13. 18.15 – 18.45 – ,,ANDRZEJ KISZKA” – Film jest opowieścią o niezwykłej historii żyjącego do dziś Andrzeja Kiszki, partyzanta przez 16 lat ukrywającego się przed organami bezpieczeństwa. W czasie okupacji niemieckiej związany początkowo z BCh, a następnie z AK, miał kontakt również z oddziałem NZW „Ojca Jana”. W 1944 roku na rozkaz przełożonych podjął służbę na Posterunku MO w Hucie Krzeszowskiej, z której zdezerterował po 4 miesiącach w obawie przed aresztowaniem. Długoletnie ukrywanie się rozpoczął w 1945 r. kiedy to milicja znalazła w jego zabudowaniach broń. Ukrywając się w tym czasie nie prowadził działalności bojowej. Przy okazji amnestii 1947 r. ujawnił się, ale w wyniku donosów znów groziło mu aresztowanie. Wrócił do lasu. Kolejno był związany z oddziałem Adama Kusza „Garbatego” oraz Józefa Kłysia ps. „Rejonowym”. Od 1952 roku ukrywał się przeważnie samotnie. Dopiero 30 grudnia 1961 r. w wyniku kombinacji operacyjnej SB został otoczony w bunkrze i pojmany. Sąd PRL skazał go na dożywocie; w wyniku amnestii wyszedł na wolność w 1971 roku. Do dziś nie został zrehabilitowany. (Z Archiwum IPN)

14. 18.45 – 19.30 – ,,CZY WARTO BYŁO TAK ŻYĆ” – Piękny i wzruszający film Aliny Czerniakowskiej o Stanisławie Sojczyńskim „Warszycu”, założycielu i dowódcy Konspiracyjnego Wojska Polskiego (KWP), zbrojnej organizacji walczącej z komunistycznym terrorem w centralnej Polsce po 1945 roku. Tytuł filmu jest jednocześnie fundamentalnym pytaniem o sens walki w warunkach zniewolenia i terroru. I w tym filmie można znaleźć odpowiedź na to pytanie. Stanisław Sojczyński zginął zamordowany 19 lutego 1947 r. w więzieniu w Łodzi. Kolejni dowódcy i żołnierze KWP walczyli aż do połowy lat 50.-tych. Ostatni z nich ginęli w 1955 roku. Reż. – Alina Czerniakowska

15. 19.30 – 19.45 – Zakończenie III Warszawskiego Maratonu Filmowego o Żołnierzach Wyklętych.

www.solidarni.waw.pl