Upamiętniono Polaków zamordowanych za pomoc Żydom
Pomnik upamiętniający Polaków zamordowanych przez Niemców za udzielanie pomocy ukrywającym się Żydom odsłonięto i poświęcono w sobotę w Kozłówku k. Strzyżowa (Podkarpackie).
– W 1943 r. w ramach represji Niemcy zamordowali sześcioro mieszkańców Kozłówka i Markuszowej, którzy pomagali ponad 40-osobowej grupie Żydów ukrywających się w okolicznych lasach. Żydom udało się zbiec z getta w Jaśle i Frysztaku – powiedział historyk z oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie Michał Kalisz.
Ukrywającym się od lata 1942 r. Żydom pomagało co najmniej kilkunastu Polaków, którzy m.in. wyszukiwali odpowiednich miejsc w lasach, nieśli pomoc w budowie ziemianek, dostarczali żywność.
– Obecności tak dużej grupy ludzi nie udało się długo utrzymać w tajemnicy. Niemcy przeprowadzili kilka obław, w wyniku których prawdopodobnie wszyscy ukrywający się zginęli – przypomniał Kalisz.
Zaraz potem zaczęły się represje wobec mieszkańców Kozłówka i Markuszowej.
Najwcześniej aresztowano Józefa Fąfare. Na gestapo w Jaśle przewieziono go wraz z Kiwą Diamantem, któremu pomagał. Potem obu zastrzelono na miejscowym cmentarzu żydowskim. Pozostałe pięć osób zginęło 3 lipca 1943 r. w rodzinnych wsiach.
Aleksandrę Pirgową zastrzelono na podwórzu jej domu. Przyczyną śmierci była pomoc, której jej syn udzielał ukrywającym się Żydom przy budowie ziemianek. Piotra Zagórskiego strzałem w tył głowy zabito podczas pracy w polu. Tego dnia Niemcy zamordowali także Feliksa Ciołkosza, Stanisława Oparowskiego i Wojciecha Śliwę. Ofiary miały od 41 do 57 lat.
Odwetem niemieckiej żandarmerii w Kozłówku i Markuszowej kierował Karl Perschke, który zastrzelił większość ofiar.
Odsłonięcie i poświecenie pomnika poprzedziła polowa Msza św., której przewodniczył biskup rzeszowski Jan Wątroba. Pomnik stanął w miejscu pierwszego pochówku pomordowanych 3 lipca 1943 r.
Według historyków w czasie okupacji niemieckiej co najmniej 1600 Polaków z terenu obecnego woj. podkarpackiego ukrywało ok. 2900 Żydów. Niemcy zamordowali tam ok. 200 Polaków ratujących Żydów.
PAP/RIRM