Szczecin: banknoty solidarnościowe z lat 80. na wystawie Przystanku Historia IPN

Drukowane przez działaczy Solidarności „cegiełki banknotopodobne” zaprezentował w czwartek szczeciński oddział IPN. O historii niezwykłych banknotów opowiadał m.in. właściciel kolekcji – Przemysław Ziemba, prezes Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego.

 Wystawę „Banknoty opozycji antykomunistycznej w Polsce z lat 80. XX wieku” i spotkanie z numizmatykami IPN zorganizował kilka godzin przed 43. rocznicą wprowadzenia stanu wojennego. Gośćmi wydarzenia, z cyklu „Przystanek Historia”, byli Przemysław Ziemba, prezes Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego, właściciel unikalnej kolekcji solidarnościowych banknotów, oraz autor jedynego katalogu takich banknotów Zbigniew Bartkowiak (PTN, Poznań).

„Tak naprawdę są to cegiełki banknotopodobne. Wyglądem przypominały banknoty obiegowe, polskie czy zagraniczne, np. dolary, więc przez kolekcjonerów są nazywane banknotami” – wyjaśnił Ziemba.

„Służyły pozyskiwaniu środków na działalność opozycyjną, ale miały też inny cel: podnieść społeczeństwo na duchu. Szczególnie banknoty satyryczne cieszyły się dużą popularnością” – dodał.

Wytwarzanie banknotów przez środowiska opozycyjne PRL zaczęło się po wprowadzeniu stanu wojennego, 13 grudnia 1981 r. Dziś najcenniejsze są te, które powstały w ośrodkach internowania, takich jak np. Zabrze – Zaborze, warszawska Białołęka, Strzebielinek w woj. pomorskim.

„Banknoty wykonywane w stanie wojennym są w całości „hand made”, począwszy od matryc. Farba to tusz z długopisów czy mazaków” – zaznaczył Bartkowiak.

W katalogu wydanym kilkanaście lat temu Bartkowiak wskazał 68 typów i 136 odmian solidarnościowych banknotów. Wśród nich są zwykłe obiegowe banknoty z czasów PRL opieczętowane symbolami i hasłami Solidarności, ale najciekawsze są projekty imitujące ówczesne setki czy pięćdziesiątki.

Można je podzielić na dwie grupy: patriotyczno-religijne, z wizerunkami Jana Pawła II, , ks. Jerzego Popiełuszki, marszałka Józefa Piłsudskiego; i satyryczne z podobiznami gen. Wojciecha Jaruzelskiego, Jerzego Urbana (ówczesnego rzecznika rządu), premiera Mieczysława Rakowskiego. Nazywały się „guany”, „zomole”, „czerwońce”, „pierdole”, „jaruzele”, „urbany”.

PAP