Śląskie: koncerty z okazji setnej rocznicy II powstania śląskiego

Zaplanowane na sobotni wieczór w Piekarach Śląskich widowisko pt. „Nie rzucim ziemi…” i niedzielny koncert w katowickiej katedrze podsumują w ten weekend dotychczasowe obchody setnej rocznicy II powstania śląskiego.

„Nie rzucim ziemi…” to widowisko teatralno-muzyczne, które zostanie zorganizowane na piekarskim Kopcu Wyzwolenia w ramach metropolitalnych obchodów rocznicowych. Wydarzenie organizowane jest pod patronatem narodowym prezydenta Andrzeja Dudy w stulecie odzyskania niepodległości.

Jak zapowiadają organizatorzy, będzie to duże interdyscyplinarne i multimedialne widowisko plenerowe, łączące tradycyjne formy z nowoczesnymi technologiami realizacyjnymi, jak projekcje laserowe. Reżyserem spektaklu jest Robert Talarczyk, a kierownictwo muzyczne objął raper Mioush; scenariusz ma być inspirowany wspomnieniami powstańczego dowódcy Emila Barona.

W widowisku wystąpią m.in. chór Opery Śląskiej i Orkiestra Wojskowa z Bytomia. W przygotowanie scenariusza jest zaangażowany historyk Dariusz Pietrucha, autor książki o piekarskim kopcu. Nad częścią artystyczną pieczę sprawuje Teatr Śląski w Katowicach.

Kopiec Wyzwolenia to jeden z symboli powstań śląskich, został usypany w latach międzywojennych w czynie społecznym, w ramach kilkuletniej pracy mieszkańców regionu oraz delegacji z całego kraju. Budowniczymi byli przede wszystkim sami powstańcy. Usytuowany na wzgórzu kopiec ma 20 m wysokości od podstawy, której średnica wynosi 68 m. Jego objętość do 25 tys. m sześciennych.

Choć idea usypania kopca w Piekarach zrodziła się już w XIX wieku – dla uczczenia 200. rocznicy przemarszu wojsk Jana III Sobieskiego na Wiedeń – to jednak konkretne plany pojawiły się w sierpniu 1930 r. podczas zlotu powstańców śląskich z okazji 10. rocznicy II powstania. Ostatecznie budowa kopca zakończyła się w 1937 r., w 15. rocznicę przyłączenia części Górnego Śląska do Polski. W jego fundamentach znalazła się ziemia z wielu pól bitewnych i grobów władców Polski.

Spektakl w Piekarach Śląskich nie będzie jedynym w ten weekend wydarzeniem związanym z setną rocznicą II powstania. W niedzielę w katowickiej Archikatedrze Chrystusa Króla podczas uroczystego koncertu „Powstania Śląskie In Memoriam” zabrzmi III Symfonia Pieśni Żałosnych Henryka Mikołaja Góreckiego, w warstwie tekstowej nawiązująca m.in. do czasów powstań śląskich. Wystąpią artyści katowickiej Filharmonii Śląskiej, która nosi imię tego kompozytora.

Orkiestrę filharmonii poprowadzi Łukasz Borowicz – laureat Paszportu „Polityki”, nagrody Koryfeusz Muzyki Polskiej, nagrody im. Cypriana Kamila Norwida oraz nagrody Tansman za „wybitną indywidualność muzyczną”. Partię solową wykona sopranistka Iwona Socha, solistka Opery Krakowskiej, współpracująca z wiodącymi ośrodkami operowymi i operetkowymi w kraju.

Podczas obu wydarzeń będą obowiązywały szczególne zasady związane ze stanem epidemii. W Piekarach dla publiczności rozstawione będą miejsca siedzące, każdy z widzów będzie miał wyznaczoną przestrzeń o powierzchni 5 m kw. Obowiązkowe będzie także zakrywanie nosa i ust. Uczestnictwo w koncercie w katedrze wymaga imiennego zgłoszenia poprzez formularz na stronie internetowej Filharmonii Śląskiej. Wydarzenie będzie także transmitowane online na kanale filharmonii na YouTube oraz na Facebooku.

II powstanie śląskie, w przeciwieństwie do pierwszego, które rok wcześniej wybuchło spontanicznie, było zorganizowanym zrywem. Powstanie ogłosiły Dowództwo Główne Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska oraz Polski Komisariat Plebiscytowy.

Tłem II powstania były przygotowania do plebiscytu (odbył się w marcu 1921 r.), który miał przesądzić o przynależności państwowej Śląska. Powstanie wybuchło w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 roku w wyniku prób zbrojnego opanowania terenu plebiscytowego przez bojówki niemieckie i napadów na polskie lokale.

Głównym celem drugiej walki zbrojnej Ślązaków było wyparcie niemieckiej Policji Bezpieczeństwa z obszaru plebiscytowego i zastąpienie jej strażą obywatelską, a następnie – nowo utworzoną policją plebiscytową.

Powstańcy opanowali powiaty: katowicki i bytomski oraz większość tarnogórskiego, rybnickiego, zabrzańskiego i lublinieckiego. Akcja zakończyła się 25 sierpnia na rozkaz jej dowódców. W wyniku powstania niemiecką policję plebiscytową zastąpiono mieszaną, polsko-niemiecką.

24 sierpnia 1920 r. Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa ogłosiła rozwiązanie niemieckiej policji i powołała Policję Górnego Śląska o polsko-niemieckim składzie. Powstańcy uzyskali również zapewnienie ukarania przywódców antypolskich ekscesów i usunięcie z obszaru objętego plebiscytem osób, które przybyły tu po 1 sierpnia 1919 r.

20 marca 1921 r. na Górnym Śląsku odbył się plebiscyt w sprawie przynależności państwowej tych ziem. Uczestniczyło w nim 96,5 proc. osób z obszaru plebiscytowego. W głosowaniu mogły wziąć udział również osoby, które wyemigrowały ze Śląska. Przyjechało 182 tys. emigrantów z Niemiec, z Polski – 10 tys. Za Polskę opowiedziało się ponad 40 proc. głosujących, za Niemcami – blisko 60 proc.

W nocy z 2 na 3 maja 1921 r. wybuchło III powstanie śląskie, którego efektem było przyznanie Polsce znacząco większej części Górnego Śląska niż zamierzano po marcowym plebiscycie. Trzy śląskie zrywy zbrojne to nieliczne – obok wielkopolskiego – zakończone sukcesem polskie powstania.

PAP