Porady pedagoga i psychologa: Dzieci alkoholików – sposoby radzenia sobie w trudnym życiu rodziny z problemem alkoholowym
Poprzedniej audycji mówiliśmy o zasadach funkcjonowania w życiu , które dzieci przyjmują w sytuacji gdy któryś z rodziców nadużywa alkoholu. Dzieci uczą się żyć według zasad:
” Nie mówić !
” Nie odczuwać !
” Nie ufać !
Rozmawialiśmy o tym jak nabywają te zasady od dorosłych, jak je asymilują jako swoje, jak według nich postępują.
Świadoma pomoc podejmowana wobec dzieci z rodziny z problemem alkoholowym polega na takim byciu z dzieckiem, na takim wejściu z nim w kontakt by zaczęło mówić, odczuwać i ufać.
Dzisiaj chcę pokazać, to że dzieci w różny sposób przystosowują się do tej bardzo trudnej dla nich sytuacji. Atmosfera w takiej rodzinie jest pełna napięcia, życie jest naznaczone chaosem. Dla dziecka, życie jest nieprzewidywalne, bo nie wiadomo w jakim „dziś” stanie przyjdzie uzależniony rodzić, co się będzie działo, czy będzie spokojnie czy dramatycznie. W związku z tym dzieci żyją w lęku, napięciu, nieufności. Muszą jednak sobie z tym poradzić, nie mogą przestać żyć na jakiś czas dopóki tata czy mama nie podejmie leczenia, nie mogą też się wyprowadzić, one o tym nie decydują.
Aby poradzić sobie z tą trudną sytuacją przyjmują różne strategie radzenia sobie z bólem. Dziecko broni się przed tym trudem czyli przyjmuje zachowania obronne. Te zachowania nazywamy rolami.
Warto jest zwrócić uwagę, że takie zachowania obronne przyjmują dzieci nie tylko w tych rodzinach gdzie jest nadużywany alkohol, ale w innych rodzinach, gdzie jest jakaś dysfunkcja, czyli rodzice nie wypełniają prawidłowo i dojrzale swoich funkcji rodzicielskich.
W literaturze fachowej wymienia się następujące strategie radzenia sobie dzieci z sytuacją trudną i bolesną, czyli role:
” Bohater rodzinny
” Buntownik
” Maskotka
” Dziecko niewidzialne
Dziś przyjrzymy się pierwszej roli jaką jest BOHATER
To najczęściej najstarsze dziecko. Osoba pełna wyrzeczeń i poświęcenia dla rodziny. Rezygnuje z ważnych, osobistych celów życiowych by godzić rodziców, opiekować się młodszym rodzeństwem (kosztem siebie, zabawy, odpoczynku, przyjaźni…). Takie dziecko nakłada na siebie rozliczne obciążenia, by inni mieli lżej. Bohater rodzinny nigdy nie powie: Stop! ani: Nie mogę już więcej. Ma małą świadomość własnych potrzeb i nie potrafi dbać w zdrowy sposób o siebie. Nie odczuwa zmęczenia ani nie odbiera sygnałów choroby .
Często dziecko Bohater, przejmuje rolę rodzica czyli postawę opiekuńczą wobec osoby pijącej, albo współuzależnionej. Czyli martwi się i wychodzi naprzeciw potrzebom zmęczonego piciem ojca, robi coś aby on się nie denerwował, nie martwił, nie miał problemów a przez to powodów do picia. Jego głównym zadaniem jest chronić alkoholika przed przykrymi skutkami picia, przez co nieświadomie sprzyja rozwojowi choroby a nie otrzeźwieniu człowieka.
To on wylewa alkohol do zlewu, albo przynosi go do domu , by alkoholik nie wyszedł by się dopić. Jego życie jest skoncentrowane na potrzebach, emocjach, problemach tej osoby.
Takie dziecko może też przyjąć postawę rodzica czyli postawę opiekuńczą wobec znerwicowanej mamy, być jej podporą, wypełniać za nią obowiązki.
Strategia jaką obiera dziecko Bohater to nie sprawiać problemów sobą, pomagać za wszelką cenę innym. Do niego w rodzinie należy dbanie o wizerunek rodziny na zewnątrz domu. Ono wsadza ogromną energię, by ktoś z zewnątrz nie domyślił się problemu, nie zaczął pytać.
Takie dziecko zdobywa poczucie, że może żyć, jest wartościowe o ile pomaga i zajmuje się innymi a sobą nie sprawia kłopotów i problemów.
To jest bardzo trudne i niszczące dla niego samego. Przytoczmy tutaj fakty – nieraz 12, 14 letnie dzieci a nawet i młodsze biorą odpowiedzialność na siebie za stan rodziny, pomagają ponad swoje siły dorosłym. Opiekują się młodszym rodzeństwem wyręczając rodziców.
Dziecko Bohater nigdy się nie bawi, nie zna takiego stanu jakim jest odprężenie, odpoczynek, relaks. To potrzebuje każdy, a szczególnie dzieci.
Jak pomóc takiemu dziecku?
Przede wszystkim nie wykorzystywać jego tendencji do przejmowania odpowiedzialności. Ja często to obserwuję, że takie dzieci zaczynają podejmować obowiązki ponad swoje siły nie tylko w domu. Gdy są w innym miejscu, w grupie, z innymi osobami np. u cioci w odwiedzinach to zaraz w czymś pomagają. To trzeba zastopować, powiedzieć: „choć pobawimy się, odpoczniemy….”
Pomocą dla nich nie będą poważne rozmowy co mają zrobić z pijącym rodzicem. Pomocą dla niech będzie zwalnianie ich z nadmiernej odpowiedzialności, którą wzięły na siebie.
Zabawa, zabawa i jeszcze raz zabawa…..to jest pomoc. Te dzieci nie potrafią się bawić, a nawet źle czyją się w zabawie. One nauczyły się zdobywać uznanie i uwagę innych przez podejmowanie roli dorosłych, zbyt poważnych na ich wiek i możliwości.
Ktoś musi im powiedzieć i okazać, że są wartościowe same w sobie, a nie dlatego tylko, że są pomocne. To jest bardzo ważne. Im zrobimy to wcześniej i mocniej tym lepiej.
Takie dzieci, które wyrastały w rodzinie z problemem alkoholowym mają tendencję by te role i strategie przenosić na życie dorosłe.
Dziecko Bohater w swoim dorosłym życiu często jest bardzo poważne, podejmuje bardzo poważne i odpowiedzialne funkcje bez uwzględniania swoich możliwości i potrzeb. Wielokrotnie przekracza swoje siły, jest bardzo ambitne. Sukcesy i odpowiedzialność nie daje jednak poczucia szczęścia i radości, ale przeciążenie, wypalenie, gorycz. Taka osoba dorosła, która przeniosła swoje zachowanie dziecięce dziecka Bohatera także nie potrafi się bawić, spontanicznie reagować, śmiać się tak zwyczajnie nawet z byle czego. Zawsze jest nastawiona tylko na potrzeby i samopoczucie innych, a swoje jest bez znaczenia lub głęboko w cieniu.
Małe dziecko Bohater jak i Dorosłe Dziecko Alkoholika, które przeniosło tę rolę w swoje życie dorosłe potrzebują pomocy.
Gdzie można ją znaleźć.
Najważniejsze nie zostać samemu z całym kłopotem i przytłoczeniem.
Zachęcam wszystkich dorosłych, którzy mają w rodzinie problem uzależnienia przede wszystkim do tego by nie zostawali sami, by sięgnęli po pomoc. Taką pomoc dla osób uzależnionych i ich bliskich można uzyskać w oddziałach odwykowych, poradniach, klubach abstynenckich, grupach AA i Alanon. Taką pomoc można również uzyskac na rekolekcjach dla rodzin z problemem uzależnienia.
Chcę powiedzieć o moich doświadczeniach pomocy. Od 9 lat współorganizuję rekolekcje dla rodzin z problemem alkoholowym i innymi problemami uzależnienia. Takie rekolekcje będziemy dalej organizować w 2 miejscach:
Katowice Ośrodek Profilaktyczno – Szkoleniowy im.ks.Franciszka Blachnickiego
Ul. Gawronów 20
Tel 032/205 39 22
Kom 0515 45 39 01
www.osrodek-brynow.pl
e-mail [email protected]
Terminy rekolekcji: 02-04.02.2007; 30.03-01.04.2007; 25-27.05.2007; 15-17.06.2007-01-15
Zapewniamy zajęcia i opiekę dla dzieci.
Toruń Ośrodek Psychologiczno – Pastoralny „Cyrenejczyk”
Ul. Stary Rynek 30/6
Tel.056/ 65 77 790
www.poradnia.diecezja.torun.pl
e-mail pporadnia@diecezja .torun.pl
Terminy rekolekcji:23-25.02.2007 oraz 08-10.06.2007