W Miejscu Pamięci w Sobiborze będą prowadzone kolejne prace

Wyeksponowanie ruin fundamentów komór gazowych, budowa muru upamiętniającego ostatnią drogę ofiar niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze (Lubelskie) składają się na ostatni etap budowy Muzeum – Miejsca Pamięci. Ma być ona zakończona w 2022 r.

Muzeum – Miejsce Pamięci powstaje na terenie byłego niemieckiego obozu zagłady w Sobiborze, gdzie zamordowano ok. 180 tys. Żydów z Polski i Europy.

Krzysztof Stanek z Państwowego Muzeum na Majdanku (którego oddziałem jest muzeum w Sobiborze) powiedział, że w ramach ostatniego etapu robót budowlanych, który rozpocznie się w 2021 roku, powstanie m.in. symboliczny mur wzdłuż drogi, którą przywiezieni do obozu Żydzi byli prowadzeni wprost do komór gazowych. Sama droga pokryta zostanie białym kruszywem. Zabezpieczone zostaną także fundamenty komór gazowych, odkrytych podczas prac archeologicznych na terenie obozu. Ruiny te będą częściowo wyeksponowane za pomocą specjalnych przeszkleń.

W pobliżu budynku muzealnego usytuowany zostanie pochodzący z 1977 roku pomnik matki z dzieckiem, który niegdyś był elementem upamiętnienia ofiar obozu zagłady w Sobiborze. Na terenie dawnego obozu rozmieszczone zostaną tablice informacyjne, upamiętnione będzie też miejsce wybuchu powstania więźniów Sobiboru.

„Zakończenie budowy planowane jest na drugi kwartał 2022 roku” – powiedział.

W Sobiborze zabezpieczono już miejsca masowych grobów z prochami ofiar. Zajmują one ok. 1,5 ha powierzchni, które pokryto warstwami geowłókniny oraz kruszywa z białego marmuru.

Powstał też budynek muzealny, o łącznej powierzchni ok. 750 m kw., gdzie, oprócz sali wystawienniczej, jest m.in. sala wielofunkcyjna do zajęć edukacyjnych. W nowym budynku otwarta została wystawa stała „SS-Sonderkommando Sobibor. Niemiecki obóz zagłady 1942–1943”, która przybliża realia funkcjonowania tego obozu w kontekście niemieckiego planu eksterminacji ludności żydowskiej w okupowanej przez III Rzeszę w Europie. Centralną część ekspozycji stanowi gablota (o długości ok. 25 m), w której jest ponad 700 obiektów; głównie są to wydobyte z ziemi podczas prac archeologicznych rzeczy należące do ofiar obozu m.in. biżuteria, klucze, okulary, fragmenty ubrań, przybory piśmiennicze. W ten sposób wystawa upamiętnia tysiące, w większości bezimiennych, ofiar obozu.

Zwiedzanie muzeum i wystawy w Sobiborze jest obecnie niemożliwe z powodu obostrzeń epidemicznych, ale Muzeum na Majdanku wydało katalog wystawy, w którym prezentowane są m.in. fotografie najbardziej znaczących obiektów a także dokumenty, mapy i materiały pozwalające pogłębić wiedzę o historii obozu zagłady w Sobiborze. Druk katalogu został sfinansowany ze środków ministerstwa spraw zagranicznych Republiki Federalnej Niemiec.

Na stronie internetowej muzeum zamieszczono filmy, na których prezentowane są znalezione na terenie obozu przedmioty osobiste przywożonych tu kobiet, mężczyzn i dzieci m.in. rzeczy codziennego użytku, obiekty o charakterze dekoracyjnym czy pamiątkowym.

Obóz zagłady w Sobiborze funkcjonował od przełomu kwietnia i maja 1942 r. do października 1943 r. Wymordowano tu około 180 tys. Żydów z Polski, Holandii, Słowacji, Francji, Czech, Litwy, Rosji, Niemiec. Ginęli oni głównie w komorach gazowych, tuż po przywiezieniu do obozu. Początkowo ciała ofiar składano w masowych grobach, a od jesieni 1942 r. były one palone na rusztach wybudowanych na bazie szyn kolejowych.

14 października 1943 r. w obozie wybuchło powstanie, dzięki któremu zbiegło 300 osób, z czego około 60 doczekało końca II wojny światowej. Niedługo po tym Niemcy zlikwidowali obóz, wysadzając w powietrze budynek z komorami i demontując praktycznie wszystkie zabudowania. Na terenie obozu wyrósł las.

Pierwsze inicjatywy upamiętnienia tego miejsca kaźni podjęto na początku lat 60. XX w.; w 1965 r. odsłonięto tu pomnik, który w latach 70. był przebudowany. W 1993 r. na terenie byłego obozu w Sobiborze utworzono niewielkie muzeum, które w 2012 r. stało się oddziałem Muzeum na Majdanku.

Utworzenie nowego Muzeum – Miejsca Pamięci na terenie byłego obozu zagłady w Sobiborze to inicjatywa podjęta przez Polskę, Holandię, Izrael i Słowację we wrześniu 2008 r. Kierunki oraz zadania dla poszczególnych etapów powstawania Miejsca Pamięci wytycza Grupa Sterująca złożona z przedstawicieli państw-uczestników przedsięwzięcia.

Obóz „SS – Sonderkommando Sobibór” był jednym z trzech obozów zagłady – obok Treblinki i Bełżca – powstałych w ramach akcji Reinhardt, czyli zrealizowanej w sposób zaplanowany przez hitlerowców operacji, mającej na celu wymordowanie całej ludności żydowskiej pozostającej na terenie Generalnego Gubernatorstwa i deportowanej w ten rejon. Według szacunków podczas tej akcji od marca 1942 r. do listopada 1943 r. Niemcy wymordowali około 2 mln Żydów z Polski i innych krajów Europy, z czego ok. 1,5 mln właśnie w obozach zagłady.

PAP