Gen. bryg. Elżbieta Zawacka ps. „Zo” patronem 8. Kujawskiej Brygady Oborny Terytorialnej

Cichociemna gen. bryg. Elżbieta Zawacka ps. Zo została patronką 8. Kujawskiej Brygady Obrony Terytorialnej w Toruniu, której doroczne święto będzie obchodzone 10 września – poinformowała we wtorek rzeczniczka jednostki por. Diana Warchocka.

Decyzję w sprawie patronatu i ustanowienia święta brygady wydał minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak.

Dzień święta 8. Kujawskiej Brygady Obrony Terytorialnej wybrano na pamiątkę daty 10 września 1943 r., kiedy Zawacka po szkolenia wróciła z Londynu, skacząc ze spadochronem na teren okupowanej Polski.

Zawacka urodziła się 19 marca 1909 r. w Toruniu. Po ukończeniu studiów poświęciła się pracy pedagogicznej w szkołach, jednocześnie działając na rzecz Przysposobienia Wojskowego Kobiet; była komendantką Regionu Śląskiego. Wzięła udział w kampanii wrześniowej, a następnie w tworzeniu konspiracji na Śląsku – początkowo w Służbie Zwycięstwu Polski, następnie Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Do końca 1940 r. kierowała łącznością Okręgu Śląskiego ZWZ, by wkrótce trafić do służby kurierskiej.

Znana w konspiracji pod pseudonimem „Zo” wielokrotnie nielegalnie przekraczała granice przenosząc wiadomości i meldunki. Szkoliła też innych kurierów. Pełniła funkcję zastępcy szefa „Zagrody” – Działu Łączności zagranicznego Oddziału V Sztabu Komendy Głównej AK. Jej najsłynniejszy rajd wiódł poprzez Niemcy, Austrię, Francję i Hiszpanię do Anglii. Na własną prośbę powróciła do okupowanego kraju, skacząc ze spadochronem 10 września 1943 r. Pracowała w szefostwie Wojskowej Służby Kobiet KG AK.

Po zakończeniu wojny włączyła się w struktury konspiracji antykomunistycznej w ramach organizacji Wolność i Niezawisłość. Powróciła także do pracy pedagogicznej – ukończyła studium pedagogiki społecznej i rozpoczęła pracę doktorską.

W 1951 r. została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa; była więziona do 1955 r. Później powróciła do pracy naukowej i pedagogicznej. W 1965 r. uzyskała doktorat, a w 1972 r. habilitację i wróciła do rodzinnego Torunia, gdzie podjęła pracę na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Instytucie Pedagogiki i Psychologii.

Elżbieta Zawacka już wówczas gromadziła materiały do dziejów Armii Krajowej, działała w środowisku kombatantów AK. Na skutek represji SB, w wyniku których zlikwidowano m.in. kierowany przez nią Zakład Andragogiki, odeszła przedwcześnie z pracy na uniwersytecie.

Jej dziełem jest powołanie do życia Fundacji Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej i Wojskowej Służby Kobiet w Toruniu.

W 1992 r. została honorową obywatelką rodzinnego Torunia, a w 2006 r. otrzymała stopień generała brygady. Była odznaczona Orderem Orła Białego, Krzyżem Orderu Virtuti Militari i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych. Zmarła 10 stycznia 2009 r. w Toruniu.

PAP/RIRM