70. rocznica akcji pod Arsenałem
Mszą św. w katedrze polowej Wojska Polskiego, uroczystą zmianą wart przed Grobem Nieznanego Żołnierza, apelem harcerskim przed budynkiem Arsenału oraz grą miejską dla harcerzy organizowanymi przez ZHP i ZHR stolica uczci 70. rocznicę akcji pod Arsenałem.
W dniach 22-24 marca w Warszawie odbędzie się 43. Rajd Arsenał, corocznie organizowany przez Hufiec ZHP Warszawa-Mokotów. Rajd upamiętnia akcję pod Arsenałem przeprowadzoną 26 marca 1943 r. przez Grupy Szturmowe Szarych Szeregów. Wezmą w nim udział harcerki i harcerze z całej Polski.
Dzisiaj rozpoczyna się też Rajd Meksyk (akcja pod Arsenałem miała kryptonim Meksyk II) przygotowany przez ZHR, na który również zaproszono członków organizacji z całego kraju. Na początek przygotowano grę harcerską, której celem jest poznanie miasta.
Podczas sobotniej gry patrole – jeden z Warszawy, jeden z innego miasta, będą miały także za zadanie przygotować harcerską zbiórkę poświęconą wybranej postaci z konspiracji.
Na niedzielę zaplanowano uroczystości przygotowane wspólnie przez ZHP i ZHR. Rozpocznie je Msza św. w katedrze polowej Wojska Polskiego celebrowana przez biskupa polowego WP Józefa Guzdka. W południe odbędą się uroczystości przy Grobie Nieznanego Żołnierza, m.in. uroczysta zmiana posterunku honorowego. Potem harcerze przemaszerują pod Arsenał, gdzie odbędzie się apel harcerski, przyznanie nagród za gry harcerskie oraz zamknięcie rajdu.
26 marca 1943 r. u zbiegu ulic Długiej i Bielańskiej w Warszawie w pobliżu budynku Arsenału członkowie Grup Szturmowych Szarych Szeregów, pod dowództwem Stanisława Broniewskiego „Orszy”, dokonali udanej akcji odbicia z rąk gestapo Janka Bytnara „Rudego”.
W nocy z 18 na 19 marca 1943 r., w mieszkaniu przy ul. Osieckiej na warszawskim Grochowie, gestapo aresztowało Henryka Ostrowskiego „Heńka” – dowódcę hufca-plutonu „Praga” Grup Szturmowych Szarych Szeregów. W czasie rewizji Niemcy znaleźli u niego materiały szkoleniowe i wywiadowcze oraz notatki m.in. z adresem Jana Bytnara „Rudego” – komendanta hufca-plutonu „Południe” („Sad”).
Kilka dni później, w nocy 22 na 23 marca, w kamienicy przy al. Niepodległości ta sama ekipa gestapowców aresztowała „Rudego”. Również w jego mieszkaniu Niemcy znaleźli przedmioty świadczące o działalności dywersyjnej, m.in. angielski zapalnik naciskowy.
Przyjaciel i zwierzchnik „Rudego” Tadeusz Zawadzki „Zośka”, zastępca dowódcy warszawskich Grup Szturmowych i komendant hufca „Centrum”, natychmiast podjął działania mające na celu odbicie „Rudego”, zarządzając alarm bojowy w hufcach „Centrum” i „Południe”.
Akcja, której dowódcą był Stanisław Broniewski „Orsza”, rozpoczęła się o godz. 17.30. Dowódca „Ataku” – Tadeusz Zawadzki „Zośka” – podbiegł do policjanta, który pojawił się w pobliżu miejsca akcji, wezwał go do oddania broni, a wobec próby jej użycia postrzelił funkcjonariusza. Jednocześnie dowódca sekcji „Granaty” Maciej Dawidowski „Alek” zlikwidował idącego Nalewkami oficera SS.
Wzięło w niej udział 28 członków Szarych Szeregów. Po stronie polskiej w czasie akcji straty były następujące: jedna osoba aresztowana – Hubert Lenk „Hubert” (zakatowany następnie przez gestapo) oraz dwie ciężko ranne: „Alek” i „Buzdygan”.
„Alek” i „Rudy” zmarli tego samego dnia – 30 marca 1943 r. 2 kwietnia w szpitalu zmarł również „Buzdygan”.
Po stronie niemieckiej było czterech zabitych i dziewięciu rannych. Następnego dnia po akcji, 27 marca, w odwecie Niemcy rozstrzelali na dziedzińcu więziennym Pawiaka 140 Polaków i Żydów.
PAP