Felieton „Z Ojczyzny Jezusa”
Pokój i Dobro!
Miesiąc maj bez wątpienia charakteryzuje się jedną z najbardziej rozpowszechnionych praktyk kultu maryjnego w Kościele. Cały miesiąc to jedno wielkie święto Matki Bożej. Już w okresie wczesnego chrześcijaństwa, między innymi w Egipcie, kościół koptyjski, silnie związany z tradycją pobytu świętej Rodziny, poświęcał cały jeden miesiąc Maryi Dziewicy.
Tradycja nabożeństw majowych jest nadal bardzo żywa wśród wiernych na Bliskim Wschodzie. Na zakończenie majówek, które w parafialnym kościele w Jerozolimie gromadziły codziennie liczne tłumy, uroczystą Mszę św. odprawił łaciński Patriarcha Jerozolimy, abp Michael Sabbah. Po Eucharystii ulicami dzielnicy chrześcijańskiej Starego Miasta przeszła procesja z figurą Najświętszej Maryi Panny. Figurę jak każdego roku niosły dziewczynki, ubrane w białe tuniki, z welonami na głowach. Idąc w procesji próbowałem przenieść się myślą 2000 lat wstecz i prześledzić jerozolimskie szlaki Maryi.
W dzisiejszej Jerozolimie możemy pielgrzymować śladami Maryi, odwiedzając sanktuaria Jej poświęcone. Pierwszym z nich jest bazylika św. Anny, od średniowiecza wskazywana jako miejsce narodzin Matki Bożej. Piękny kościół z okresu krzyżowców przetrwał wszelkie fale niszczycielskiej inwazji sułtanów, tylko dlatego, że został zamieniony przez Saladyna na muzułmańską szkołę koraniczną. W 1856 r. sanktuarium wróciło w ręce chrześcijan, choć znajdowało się ono wówczas w opłakanym stanie. Schody w prawej nawie świątyni prowadzą do krypty, gdzie w naturalnej grocie czci się miejsce przyjścia na świat Maryi, córki Joachima i Anny. Warto w tym miejscu również wspomnieć, że już w VI wieku, bizantyjski kościół, wybudowany obok sanktuarium uzdrowienia Paralityka, nosił tytuł Najświętszej Maryi Panny. Również inne znaczące miejsca Jerozolimy położone w pobliżu otaczanej czcią groty obdarzono tytułem Maryi. Brama „Lwów” lub „św. Szczepana”, prowadząca z Góry Oliwnej do starego miasta, do dzisiaj jest nazywana przez ludność arabska „Bab Sitti Mariam” czyli Brama Maryi Panny. Także źródło znajdujące się w pobliżu, w dolinie Cedronu, otrzymało nazwę „fontanny Maryi Dziewicy”.
Jeśli sanktuarium narodzin Maryi w Jerozolimie jest tylko pobożną tradycją, to kolejne miejsca są poświadczone ewangelicznym przekazem. Przede wszystkim należy wspomnieć ofiarowanie Pana Jezusa w świątyni. Choć chrześcijanie nie wznieśli na tak zwanym placu świątynnym żadnego sanktuarium, to w okresie krzyżowców, istniejące meczety zamieniono na kościoły. Wówczas to meczet al-Aqsa stał się sanktuarium upamiętniającym ofiarowanie Pana Jezusa. Do świątyni święta Rodzina pielgrzymowała wielokrotnie. Ewangelista Łukasz wspomina o obecności 12 letniego Jezusa, który z Maryją i Józefem brał udział w święcie Paschy. Dla Matki Jezusa zagubienie Syna było jakby pierwszym epizodem spełnienia się zapowiedzi Symeona o mieczu boleści, który miał swoje apogeum na Kalwarii.
Teren świątynny, a dokładniej przylegająca niegdyś do niego twierdza Antonia, były początkiem Drogi Krzyżowej Jezusa, na której spotykamy Matkę Bożą Bolesną. Przy czwartej stacji tradycja wspomina spotkanie Jezusa dźwigającego krzyż z Matką podążającą za Synem od Piłata na Golgotę. Stojąc dziś przed bazyliką Bożego Grobu widzimy z prawej strony bramy wejściowej kaplicę, do której prowadzą strome schody. W okresie Krzyżowców przez tę kaplicę wchodziło się na Kalwarię i dlatego została ona dedykowana Matce Bożej od siedmiu boleści. Obecnie ołtarz Boleściwej Matki znajduje się na Golgocie pomiędzy kaplicą ukrzyżowania a miejscem śmierci Pana Jezusa na krzyżu.
W Bazylice Bożego Grobu rozpamiętywane są jednak nie tylko tajemnice bolesne. Tutaj również trzeba pamiętać o radościach Matki Bożej. Blisko pustego grobu Zmartwychwstałego Pana franciszkanie posiadają kaplicą Najświętszego Sakramentu, zwaną również kaplicą spotkania Matki Bożej ze zmartwychwstałym Synem. Innym mniej znanym akcentem maryjnym w pobliżu franciszkańskiej kaplicy Najświętszego Sakramentu są tak zwane „arkady Maryji”. Wspominają one odwiedziny grobu Pańskiego przez Maryję.
Jerozolimskie ślady Maryi z miejsca Zmartwychwstania prowadzą nas do Wieczernika. Maryja jak była przy Jezusie od narodzin do Jego śmierci i zmartwychwstania, tak później towarzyszyła rodzącemu się Kościołowi. W „sali na górze”, gdzie Pan Jezus spożył Ostatnią Wieczerzę z apostołami, i gdzie przekazał im w testamencie przykazanie miłości, został zesłany obiecany Pocieszyciel, Duch Święty. Wzgórze Syjonu było uprzywilejowanym miejscem modlitwy pierwszych chrześcijan. To na tym wzgórzu w IV wieku została wzniesiona wspaniała świątynia nazwana Świętym Syjonem. Na jej miejscu wznosi się dziś bazylika Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny. Tutaj więc zamyka się ziemska wędrówka Maryi, którą chrześcijańska tradycja od narodzin po śmierć łączy z Jerozolimą. W dolinie Cedronu, przy grocie Getsemani, od wczesnego chrześcijaństwa czczony jest grób Maryi, wykuty w skale. Sanktuarium Jej grobu jest równocześnie miejscem jej uwielbienia przez Wniebowzięcie.
Obchodząc niedzielę Trójcy Przenajświętszej nie możemy przeoczyć więzi jaka łączyła Niepokalaną Dziewicę z Trzema Boskimi Osobami. Obrazuje to symbolicznie mozaika w bazylice Zaśnięcia Maryi Panny. Wielu pielgrzymów zwiedzając górny kościół z zachwytem patrzy w górę na kopułę i wokół na boczne kaplice, zupełnie nie zwracając uwagi na jedną z bardziej wymownych obrazów tajemnicy objawienie i wcielenia. W centrum mozaiki, zrobionej w formie coraz szerszych pierścieni, są przedstawione trzy splatające się kręgi. W każdym z nich jest wypisane greckie słowo: AGIOS, czyli Święty, Święty, Święty.
Od tej centralnej figury, jednoznacznie wskazującej Trójcę Przenajświętszą, rozchodzą się promienie, które zatrzymują się na pierwszym pierścieniu. Wypisane są w nim imiona czterech najważniejszych proroków Starego Testamentu: Jeremiasza, Ezechiela, Daniela i Izajasza. W przylegającym pierścieniu figurują imiona dwunastu proroków mniejszych: Ozeasza, Amosa, Abdiasza, Jonasza, Micheasza, Nahuma, Joela, Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza i Malachiasza. Promienie rozszerzają krąg coraz bardziej i tworzą kolejny pierścień, w którym są umieszczone symbole czterech ewangelistów: twarz ludzka dla św. Mateusza, lew dla św. Marka, wół dla św. Łukasza i orzeł symbolizujący św. Jana. W czwartym pierścieniu znajdujemy imiona 12 apostołów: Szymona, Tadeusza, Jakuba, Piotra, Pawła, Andrzeja, Jakuba, Jana, Tomasza, Jakuba, Filipa, Bartłomieja i Macieja. W ostatnim piątym pierścieniu mamy dwanaście znaków zodiakalnych.
Mozaika symbolizuje tajemnicę objawienia się Boga Trójjedynego, który działa i króluje wpierw poprzez proroków Starego Przymierza a później przez apostołów i ewangelistów Nowego Testamentu w całym świecie i kosmosie. Jaka jest więc rola Maryi w tej Bożej historii zbawienia i jak została ona przedstawiona w kompozycji mozaiki w kościele Zaśnięcia? Artysta ukrył Maryję w „sercu” Trójcy Przenajświętszej. Jest ona bowiem córką i służebnicą Boga Ojca, matką Syna Bożego i oblubienicą Ducha Świętego. Niech Maryja uczy nas uwielbić Boga za to, że istnieje, wysławiać Go za Jego wielką chwałę, za to, że nam się objawia i za zbawienie, którym nas obdarza.
jk