75 lat temu w Auschwitz zmarła Anna Smoleńska
75 lat temu w niemieckim obozie Auschwitz zmarła Anna Smoleńska, harcerka Szarych Szeregów, autorka „Kotwicy”, która stała się symbolem Polski Walczącej. Po raz pierwszy na murach okupowanej Warszawy została ona umieszczona rok wcześniej – 20 marca 1942 r.
Obozowy akt zgonu 23-letniej Anny Smoleńskiej został wystawiony 30 marca 1943 r. Jako data śmierci widnieje w nim 19 marca. Przyczyną miało być zapalenie opłucnej.
Anna Smoleńska urodziła się w 1920 r. Podczas okupacji niemieckiej uczyła się w Miejskiej Szkole Ogrodniczo-Rolniczej, gdzie pod pozorem nauczania na poziomie średnim prowadzone były studia akademickie SGGW. Równolegle przeszła konspiracyjny kurs łączności. W Szarych Szeregach wraz z grupą harcerek działała w konspiracyjnej organizacji małego sabotażu „Wawer”. Organizowała pomoc dla rodzin żołnierzy przebywających w niemieckiej niewoli. Od początku 1942 r. była łączniczką w Wydziale Propagandy Bieżącej Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej ZWZ-AK.
W pierwszych miesiącach 1942 r. Biuro ogłosiło konkurs na znak dla organizacji. Spośród 27 projektów wybrano „Kotwicę” zaprojektowaną przez Annę Smoleńską. Czynnikiem decydującym była jej czytelność. Symbol Polski Walczącej łączył litery P, jak Polska, z W, jak walka. Można go było też bardzo szybko wykonać.
Pierwsi „Kotwicę” wykorzystali członkowie organizacji „Wawer”. 20 marca 1942 r. umieścili ją na murach budynków okupowanej przez Niemców Warszawy.
„Wszyscy chyba słyszeliśmy o <<Rudym>> (Janek Bytnar, jeden z bohaterów książki „Kamienie na szaniec” – PAP) i jego wyczynie namalowania kotwicy na pomniku Lotnika przy pl. Unii Lubelskiej. Był to ogromny wyczyn, bo nieopodal urzędowali przecież Niemcy, a on to zrobił na dość dużej wysokości, używając urządzenia specjalnie przez siebie skonstruowanego, z tuszem w środku i wyciąganą rurką. To pozwalało szybko i skutecznie wykonać malunek” – powiedziała PAP dr Katarzyna Utracka, historyk z Muzeum Powstania Warszawskiego.
Niemcy zatrzymali Annę Smoleńską 3 listopada 1942 r., gdy próbowali aresztować szefostwo redakcji konspiracyjnego „Biuletynu Informacyjnego”. W ich ręce wpadli wówczas także jej rodzice – Eugenia i Kazimierz, siostra Janina, brat Stanisław z żoną Danutą. Zostali umieszczeni w więzieniu na Pawiaku.
27 listopada 1942 r. do Auschwitz zostały deportowane z Pawiaka 53 kobiety, w tym Anna Smoleńska, jej matka, siostra i szwagierka. Do obozu trafił też brat.
Żadna z kobiet z rodziny Smoleńskich nie przeżyła Auschwitz. Żona brata Anny – Danuta, prawnik, straciła życie 13 stycznia 1943 r. Matka Eugenia, inżynier chemik, zginęła 8 marca 1943 r., a siostra Janina, doktor chemii i biologii, cztery dni później. Anna zmarła 19 marca 1943 r. Ojciec Anny – profesor chemii Politechniki Warszawskiej Kazimierz Smoleński, był przez kilka miesięcy więziony na Pawiaku. Przeszedł ciężkie tortury. 13 maja 1943 r. został rozstrzelany przez Niemców w grupie więźniów Pawiaka w ruinach getta.
Wojnę przeżył jedynie brat Stanisław. W marcu 1943 r. Niemcy przenieśli go do obozu Gross-Rosen, a miesiąc później do Sachsenhausen. Po wojnie powrócił do stolicy, gdzie rozpoczął pracę w Polskim Radiu. Zmarł w Warszawie w 1986 r.
PAP/RIRM