Nagroda dla Memoriału

Za pomoc w sprawie wyjaśniania kulis obławy augustowskiej IPN przyznał Nagrodę Kustosz Pamięci Narodowej członkom stowarzyszenia Memoriał

Nagroda zostanie uroczyście wręczona dziś na Zamku Królewskim w Warszawie. Wśród członków stowarzyszenia zaproszonych do Warszawy są m.in. Arsenij Rogiński, przewodniczący Memoriału, wiceprzewodniczący Nikita Pietrow oraz Aleksander Gurianow.
Nagrodę Kustosz Pamięci rosyjskie stowarzyszenie Memoriał otrzyma głównie za pomoc w sprawie wyjaśniania kulis ludobójczej zbrodni obławy augustowskiej. To właśnie na wniosek Memoriału kilka miesięcy temu archiwum FSB zdecydowało się ujawnić dwa szyfrogramy gen. Wiktora Abakunowa. Przyniosło to przełom w sprawie, ponieważ te szyfrogramy, z datą 21 i 24 lipca 1945 roku, skierowane do szefa NKWD Ławrientija Berii, potwierdzają, że zbrodni na ujętych podczas obławy żołnierzach podziemia niepodległościowego dokonała sowiecka bezpieka. Dokumenty zawierają plan masowej egzekucji, która została przeprowadzona na wzór tej w Katyniu. Sowieccy żołnierze mieli przeszukać i otoczyć las (prawdopodobnie miejsce w Puszczy Augustowskiej), w którym potem batalion SMIERSZ dokonał egzekucji (od 592 do 1420 osób) żołnierzy.
Kopie ujawnionych przez FSB szyfrogramów stowarzyszenie Memoriał przekazało Instytutowi Pamięci Narodowej podczas wizyty prezesa dr. Łukasza Kamińskiego w Moskwie na początku kwietnia tego roku. Po raz pierwszy o istnieniu szyfrogramów gen. Abakunowa napisał Nikita Pietrow, wiceprzewodniczący Memoriału, w opublikowanej w roku 2011 książce „Według scenariusza Stalina…”. Rosyjski historyk natrafił na te dokumenty na początku lat 90. podczas kwerendy w archiwach KGB. Na polecenie ówczesnego prezydenta Rosji Borysa Jelcyna sześciu członków stowarzyszenia Memoriał, m.in. Pietrow, przeszukiwało te archiwa pod kątem dokumentów o zbrodniach sowieckiej bezpieki na obywatelach ZSRS. Przypomnijmy, że przy okazji pierwszej wizyty Nikity Pietrowa w Polsce (październik 2011) prowadzący śledztwo w sprawie obławy augustowskiej prokuratorzy z Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN w Białymstoku przesłuchali go w charakterze świadka. Nie musiał zeznawać, była to jego dobrowolna decyzja. – Za zgodą pana Nikity Pietrowa wykonaliśmy czynności prawne z jego udziałem w charakterze świadka – powiedział wówczas „Naszemu Dziennikowi” Zbigniew Kulikowski, szef pionu prokuratorskiego białostockiego IPN. Akta sprawy obławy augustowskiej, składające się głównie z dokumentów zebranych przez członków Obywatelskiego Komitetu Poszukiwań Mieszkańców Suwalszczyzny Zaginionych w Lipcu 1945 roku, trafiły do Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Białymstoku 16 października ubiegłego roku. W sprawie obławy polscy prokuratorzy wielokrotnie zwracali się też o pomoc prawną do Rosji. Ostatni taki wniosek wysłano w grudniu 2011 roku. Do tej pory pozostaje bez odpowiedzi.
Nagroda Kustosz Pamięci Narodowej przyznawana jest przez IPN polskim i zagranicznym instytucjom, organizacjom społecznym i osobom za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii Narodu Polskiego w latach 1939-1989, a także za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami IPN. W tym roku, oprócz stowarzyszenia Memoriał, przyznana ona została m.in. pośmiertnie Julienowi Bryanowi (amerykański dokumentalista, autor filmów ukazujących obronę Warszawy w roku 1939), a także Zygmuntowi Goławskiemu (przewodniczący Związku Sybiraków w Siedlcach) i Dieterowi Shenkowi (autor książek o zbrodniach niemieckich w Polsce).

 Adam Białous