Wincenty Baranek, Łucja Baranek,
Henryk Baranek, Tadeusz Baranek, Katarzyna Baranek
Wincenty
Baranek był szanowanym gospodarzem w Siedliskach blisko Miechowa. Urodził się w
1899 r. jako syn Wincentego i Józefy z d. Drożdż. Jego żoną była Łucja (ur.
1908 r. w Biskupicach) z d. Skuch, córka Łukasza i Joanny z d. Dunal.
Barankowie mieli dwóch synów: Henryka Mariana (ur. 1 stycznia 1931 r.) oraz
Tadeusza Stanisława (ur. 17 listopada 1933 r.). Z rodziną mieszkała także
Katarzyna Baranek (ur. 1885 r.) z d. Kopeć, która była macochą Wincentego.
W czasie
okupacji niemieckiej Wincenty Baranek był naczelnikiem Straży Wiejskiej, a w
jego domu znajdowało się pomieszczenie przeznaczone na areszt. Pomimo tego, pod
koniec 1942 r. udzielił schronienia pięciu Żydom z pobliskiego Miechowa. Byli
to krawcy, ojciec i synowie, o nazwisku Gotfried (vel Goldfinger).
Nad
ranem, 15 marca 1943 r. do gospodarstwa Baranków przyjechali furmankami
funkcjonariusze Sonderdienstu, razem z żandarmem Neumannem z posterunku w
Zagorzycach. Nie jest jasne, w jaki sposób dowiedzieli się o tym, że Wincenty
ukrywa pięć osób pochodzenia żydowskiego. Zwołano miejscowych mężczyzn wraz z
sołtysem Piotrem Reguckim. Gdy Niemcy otoczyli gospodarstwo Baranków, kazali
gospodarzom zrzucić słomę z poddasza domu i zabudowań gospodarczych. Nie było
tam jednak Żydów. Sami funkcjonariusze dalej przeszukiwali pomieszczenia
gospodarcze. „Okazało się, że pomiędzy domem a chlewem Baranka wymurowana była
dodatkowa ścianka i tam urządzony był schowek. Żydom nakazano wyjść z kryjówki.
Mężczyzn wyprowadzono za chlew i zastrzelono. Ich ciała pochowano za stodołą”
(http://www.sprawiedliwi.org.pl/pl/family/673,rodzina-barankow/) – opowiada Jan
Kania, świadek wydarzeń. W kryjówce tej były trzy osoby. Niemcy znaleźli
jeszcze kolejnego mężczyznę ukrytego pod podłogą zabudowań gospodarczych. Jego
również zastrzelili. Śmierci uniknął jeden z ukrywających się Żydów, którego
wówczas nie było na terenie gospodarstwa.
Następnie
Niemcy przystąpili do przesłuchania Wincentego i Łucji Baranków, które odbywało
się w ich domu. Oprawcy zorganizowali przy tej okazji alkoholową libację.
Później wyprowadzono małżonków do stodoły i tam ich zastrzelono. Następnie
przyprowadzono ich dzieci, Henryka i Tadeusza, kazano im uklęknąć i zabito ich
strzałami w tył głowy. Nie znaleziono Katarzyny Baranek, która dzięki drobnej
posturze ukryła się za piecem. Niemcy nakazali mieszkańcom Siedlisk
przyprowadzić kobietę na posterunek żandarmerii w Miechowie w ciągu doby. W
przeciwnym razie rozstrzelają 40 Polaków. Następnego dnia doprowadzono ją na
posterunek, gdzie została zamordowana.
Instytut
Yad Vashem dnia 3 lipca 2012 r. nadał tytuł Sprawiedliwy
wśród Narodów Świata Wincentemu i Łucji Baranek oraz Katarzynie Baranek.
Zasługi Henryka i Tadeusza zostały uznane 24 grudnia 2012 r.
Bibliografia:
1. IPN BU 392/1667.
2. IPN BU 392/2035 (na podst. GKBZH
WB II 146-9).
3. RFWA, Baranek, nagranie audio
sygn. 405_0791, relacja Alicji Sztern [bratanica Wincentego], z dn. 19.09.2013
r.
4. RFWA, Baranek, nagranie audio
sygn. 811_2800 D, relacja Józefa Wlazło, z dn. 21.01.2015 r.
5. W. Bartoszewski, Z. Lewinówna, Ten
jest z Ojczyzny mojej. Wspomnienia z lat 1939–1945, wyd. 3, Warszawa 2007,
s. 605.
6. W. Bielawski, Zbrodnie na
Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzielaną Żydom, Warszawa
1981, s. 15.
7. S. Datner, Las sprawiedliwych.
Karta z dziejów ratownictwa Żydów w okupowanej Polsce, Warszawa 1968, s.
93.
8. A. Namysło (red.), Kto w takich czasach Żydów
przechowuje?..., Polacy niosący pomoc ludności Żydowskiej w okresie okupacji
niemieckiej, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni
przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2009, s. 105-115.
9.
A. Poray (ed.), Those Who Risked
Their Lives, Chicago 2007, s. 19-20.
10. Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności
żydowskiej w okresie II wojny światowej, Instytut Pamięci Narodowej, A. Namysło, G. Berendt (red.),
Warszawa 2014, s. 352-353.
11. R. Walczak
(ed.), Those Who Helped. Polish Rescuers
of Jews During the Holocaust, cz. 3, Warszawa 1997, s. 53.
12. S. Wroński, M. Zwolak, Polacy-Żydzi
1939–1945, Warszawa 1971, s. 375-376, 417.
13. W.
Zajączkowski, Martyrs of Charity, Washington D.C. 1988, s. 220.
14. J.
Żaryn, T. Sudoł, Polacy ratujący Żydów. Historie niezwykłe, Warszawa
2014, s. 362-363.
15. Baranek Łucja, Henryk, Tadeusz,
Wincenty, [w:] www.straty.pl, Program Straty osobowe i ofiary represji pod
okupacją niemiecką (4.11.2014).
16. Kopeć Katarzyna, [w:]
www.straty.pl, Program Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką
(4.11.2014).
17. http://www.sprawiedliwi.org.pl/pl/family/673,rodzina-barankow/
(23.10.2014).
18. http://ipn.gov.pl/aktualnosci/2012/centrala/obchody-69.-rocznicy-zbrodni-na-rodzinie-barankow-i-ukrywanych-przez-nich-zydach
(20.10.2014).