Ignacy
Ambroziak, Władysław Muchowski, Stefan Trzciński
Ignacy Ambroziak mieszkał z rodziną we
wsi Cholewy (woj. mazowieckie). W czasie okupacji niemieckiej pomagał znajomym
Żydom i udzielał im schronienia. Bracia Szmul, Moszek i Abram Lajzer byli synami
handlarza bydłem z Płońska, który kupował zwierzęta także od Ignacego.
Kiedy wspomnianym braciom udało się
uciec z płońskiego getta, ukryli się w lesie. Potrzebną pomoc znaleźli na
terenie gospodarstwa Ambroziaków, dokąd przychodzili nocować i otrzymywali
żywność. W ciągu dnia, dla bezpieczeństwa, wracali do lasu. Volksdeutsch o
nazwisku Gacyk doniósł Niemcom, że Ignacy przechowuje
Żydów. Rodzina Ambroziaków była trzykrotnie poddawana rewizji, w czasie których
Rozalia, żona Ignacego, i ich syn Henryk zostali okrutnie pobici. Rewizje
te odbywały się w dzień, dlatego Żydów nie odnaleziono. Mimo to w październiku
1943 r. Ignacego aresztowano i osadzono w obozie w Pomiechówku.
Ignacy Ambroziak zginął 21 listopada
1943 r. podczas publicznej egzekucji przez powieszenie. Miało to miejsce na
skraju lasu, niedaleko Złotopolic. Pozostałym członkom jego rodziny udało się
uniknąć więzienia i śmierci. Razem z Ignacym Ambroziakiem podczas egzekucji
powieszono także dwóch Żydów. Za pomoc osobom pochodzenia żydowskiego zginęli
także dwaj nieznani z nazwiska Polacy z Warszawy oraz Władysław Muchowski i Stefan
Trzciński. Wśród skazanych na śmierć był także Jan Trzciński, brat Stefana,
któremu udało się uciec niedługo przed straceniem. W odwecie aresztowano matkę Trzcińskich
– Stanisławę – oraz inną Polkę i wywieziono je w nieznane. Śmierć siedmiu
mężczyzn mieli oglądać sołtysi miejscowości: Cholewy, Michałów, Skwary i
Złotopolice, by według nakazu niemieckiego oficera ogłosić wśród mieszkańców,
jaka kara czeka za pomoc Żydom.
Ignacy i Rozalia Ambroziak, Władysław
Muchowski, Stefan, Jan i Stanisława Trzcińscy 4 lipca 1991 r. zostali
odznaczeni medalem Sprawiedliwy wśród
Narodów Świata.
Bibliografia:
1. RFWA, nagranie audio sygn. 405_4779, relacja Jadwigi Dąbrowskiej
[krewna], z dn. 16.12.2013 r.
2. Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Polska, cz. 1, cz. 2, I. Gutman i in. (red.), Kraków
2009, s. 766-767.
3. Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za
pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Instytut
Pamięci Narodowej, A. Namysło, G. Berendt
(red.), Warszawa 2014, s. 300.
4. A. Poray
(red.), Those Who Risked Their Lives,
Chicago 2007, s. 65.